شاید این سوال در ذهن ما مطرح شود که بچه‌ها از چه وقت در مورد جنسیت خود کنجکاوی نشان میدهند؟ باید گفت کودکان بعنوان یک انسان هم حس کنجکاوی دارند و هم جنسیت آنها از همان اول مشخص است. شاید باور این مسئله برای والدین سخت باشد اما باید گفت شیرخواران هم در مورد بدن خود کنجکاوی نشان میدهند و این مسئله کاملا طبیعی بوده و نشان‌دهنده سلامت ذهنی آنهاست.
کودکان در سن نوپایی (حدود ۱ تا ۳ سالگی خودشان را لمس میکنند، به خصوص این اتفاق وقتی رخ میدهد که برهنه باشند، مثلا وقتی در حمام هستند و یا پوشک آنها عوض میشود، سعی میکنند تمام اعضا و اندامهای بدن خودشان را لمس کنند، در این مرحله تکاملی بچه ها به هیچ وجه شرم و حیا ندارند و نمی‌دانند که لمس آلت تناسلی و یا کنجکاوی در مورد آن در مقابل دیگران کار صحیحی نیست.
در اصل واکنش و عکس‌العمل والدین است که به بچه‌ها می فهماند آیا کار آنها قابل قبول است یا خیر. در سن نوپایی نباید کودک را از کنجکاوی در مورد بدن خود منع کرده و یا به دلیل اینکار او را دعوا کنیم. بعضی از والدین از اینکار بچه‌ها چشم پوشی کرده و طوری وانمود میکنند که گویی مسئله را نمی بینند، بعضی دیگر هم واکنش نشان میدهند به هر حال والدین باید اجازه دهند کودک با قسمتهای مختلف بدن خود آشنا شود اما طوری برخورد کنند که او کم کم متوجه شود. مسئله ناحیه تناسلی کاملا خصوصی است و نباید در حضور دیگران مطرح شود.
البته والدین باید به یک نکته توجه کنند و آن مسئله خودتحریکی است. اگر کودک تمایل زیادی به آلت تناسلی خود نشان میدهد و یا حالات روحی خاصی در او حس میشود، باید در مورد این مسئله نگران شد و بررسی کرد، مثلا کودکانی که قربانی سوءرفتار جنسی هستند گاهی تمایل زیادی به خود تحریکی از خود نشان میدهند.
اسامی خاص یا رمزی
سوال دیگری که مطرح میشود آن است که: آیا در مورد کودکان انتخاب نامی غیر از نام اصلی آلت تناسلی کار صحیحی است یا خیر؟ باید گفت که گفتن نام آناتومیکی ناحیه تناسلی مشکل ساز نیست و می‌توان از نام آلت برای پسران و مهبل برای دختران استفاده کرد. به این ترتیب کودک بدون ناراحتی و فشار در مورد آن با والدین صحبت میکند اما باز هم تاکید می‌کنیم بهتر است به کودکان تاکید شود، صحبت در مورد این ناحیه باید فقط با والدین صورت بگیرد و نباید در حضور هیچ کس بجز پدر و مادر مطرح شود. به او بگوئید هر سوالی در این زمینه داشته باشد شما با کمال میل به آن پاسخ میدهید و حتما اطلاعاتتان را در این زمینه بیشتر کنید.
بچه از کجا می‌آید؟
اگر فرزند بسیار کم سن و سال شما پرسید مامان بچه از کجا می‌آید، می‌دانید باید چه پاسخی بدهید؟ پاسخ این سوال به سن کودک بستگی دارد اما وقتی خیلی کم سن و سال است باید بگویید بچه از یک تخم در شکم مادر بوجود می‌آید و رشد میکند، آن وقت شکم‌تان را به او نشان دهید و بگوئید بچه در اینجا در یک محل خاص بزرگ میشود و بعد از شکم مادرش بیرون می‌آید.
به هیچوجه در مورد روابط جنسی و یا نحوه دقیق تولد بچه با او صحبت نکنید، چون او در این سن اصلا از این موضوعات تصور ذهنی ندارد و سر درنمی‌آورد. معمولا اکثر بچه های زیر ۶ سال این پاسخ را می‌پذیرند. در پاسخ به فرزندتان از جوابهای مختصر و مفید استفاده کنید ولی در صحبت با او راحت باشید. مطمئن شوید او از این پاسخ شما کاملا راضی و خشنود میشود .با افزایش سن کودک، به تدریج اطلاعاتی که در این زمینه به او میدهید باید زیادتر شود اما اینکار بسیار تدریجی و ملایم باشد؛ یعنی در هر سن اطلاعات داده شده کمی بیشتر باشد اما اصلا دروغ نگوئید و یا داستان سرایی نکنید.
دکتر بازی بچه‌ها
بچه های ۳ تا ۶ ساله عاشق دکتر بازی هستند و گاهی حین دکتر بازی میخواهند همدیگر را معاینه کنند و یا به هم آمپول بزنند! در این گیر و دار گاهی اعضای بدن همدیگر را می‌بینند. بسیاری از والدین نسبت به این جور رفتارها واکنش بسیار شدیدی نشان میدهند؛ یادتان باشد در این جور مواقع دعوا و سرزنش بسیار شدید اصلا راه حل مناسبی نیست. فکر نکنید این جور رفتارها با قصد و غرض جنسی صورت می‌گیرد و یا به روابط جنسی منجر میشود.
فقط در صورت دیدن این صحنه‌ها فورا نزد بچه ها بروید و بگویید خب حالا بیا به دست دوستت آمپول بزنیم و یا دندانهایش را معاینه کنیم تا حواس بچه ها پرت شده و ماجرا فیصله پیدا کند. بعد سر فرصت با فرزندتان صحبت کنید. به او بگوئید می‌دانید او نقش دکتر را بازی کرده و می‌خواسته به دوستش آمپول بزند اما او دیگر بزرگ شده و باید بداند این نواحی خصوصی محسوب میشود و باید از دید سایر افراد پوشیده بماند؛ بنابراین او نباید لباس دوستش را کنار زده و به او آمپول بزند. به‌جای اینکار می‌تواند به دستش آمپول بزند.
با این توضیحات شما او را از انجام مجدد چنین کاری منع و محدوده بازی را برایش مشخص میکنید؛ بدون اینکه او احساس گناه بکند. این سنین برای توضیح رفتارهای خوب و بد نیز مناسب است و باید به او توضیح دهید مجاز نیست به نواحی تناسلی آدمها دست بزند و باید حریم را رعایت کند. ضمنا به او بگوئید دیگران هم حق ندارند به ناحیه تناسلی او دست بزنند و اگر کسی اینکار را انجام داد بخصوص اگر که او حس کرده اینکار با منظور بدی و یا حالت نامناسبی انجام شده است طرف مقابل را از اینکار منع کرده و فورا این مسئله را به شما اطلاع دهد. به او بگوئید اگر کسی چنین کاری کرد شما از دست فرزندتان ناراحت نمی‌شوید و هر نوع رفتار نامناسب و ناراحت کننده‌ای را در این زمینه بدون ترس و نگرانی به شما بگوید.
قانون همه یا هیچ صدق نمی‌کند
آموزش مسائل جنسی نباید در یک جلسه و یا یک‌باره انجام شود. نباید در مورد این موضوع زیاد صحبت کرده و مسئله را با طول و تفصیل و تمام جزئیات تعریف کرد و نه اینکه اصلا در مورد آن با فرزندان صحبت نکرد تا ممنوعه محسوب شود. باید به تدریج به فراخور سن و سال و بلوغ فکری و جسمی فرزندتان، به سوالات او جواب بدهید ، نکته بسیار مهم آن است که شما باید تنها کسی باشید که با فرزندتان در این زمینه صحبت میکنید. اگر شما طفره بروید و یا اصلا اجازه ندهید سوالاتش را مطرح کند، مطمئن باشید فرزندتان از جایی دیگر به سراغ یافتن پاسخ خود میرود که همین مسئله زمینه بسیاری از انحرافات و مشکلات را فراهم میکند؛ بخصوص اگر در این بین افراد سودجو و مشکل ساز بر سر راه او قرار بگیرند. پس اگر فرزندتان در مورد جنسیت و مسائل مربوطه سوالی نپرسید خوشحال نشوید و یا مسئله را به فراموشی نسپارید.
از سن ۵ سالگی به بعد می‌توانید با استفاده از کتاب‌های مناسب سن کودک قسمتهای مختلف بدن از جمله نواحی تناسلی را به او یاد بدهید. وقتی حریم را برایش مشخص کنید، با او صادق باشید و مجال طرح سوال را به او بدهید، مطمئن باشید همیشه بدون دل نگرانی حرف‌هایش را در این زمینه با شما مطرح خواهد کرد.
آموزش مسائل جنسی را به فرزندان باید از چه سنی و به چه شکلی شروع کرد؟
آموزش مسایل جنسی مثل آموزش مسایل پزشکی دیگر است، همینطور که به بچه ها یاد می دهیم که دستهایشان را قبل از غذا بشورند و یا واکسن به آنها می‌زنیم، آموزش مسائل جنسی هم به همین سادگی است و هیچ چیز عجیبی هم نیست. منتهی مسئله این است که برحسب فرهنگ حاکم بر جامعه ما که بعضی از اوقات این واقعیت را انکار می کنیم، دانستن بعضی از اطلاعات مفید است، مثلا یکی از اولین سوالاتی که دخترها در سنین پایین می پرسند در مورد چگونگی زایش است. مادران می توانند به یک زبان بسیار ساده اما واقعی این موضوع را توضیح بدهند. بطور مثال در یک مورد، مادری به دختر بچه‌اش گفته بود که بچه از همان جایی بیرون می آید که معده کار میکند و این باعث شده بود که دختر بچه از ترس تا سه ماه معده‌اش کار نکند!
به تفکیک سنی می‌توان گفت که سوالات معنی دار بچه ها در مورد مسایل جنسی از پنج سالگی شروع می شود. والدین باید در این سن واقعیتها را به زبان خیلی ساده به بچه‌ها بگویند و اگر صلاح دیدند، جواب ندهند. بدترین نوع جواب، جواب غیر واقعی دادن به سوالات است. با نزدیک شدن بچه ها به سن بلوغ، پدر مادرها باید در مورد بلوغ و تغییرات فیزیکی که در بدن بچه ها ایجاد میشود، شروع کنند به صحبت کردن و بچه‌ها را از لحاظ فکری آماده کنند.
خیلی خوب است که با مشاهده کردن اولین نشانه های بلوغ برای آنها یک جشن کوچک بگیرند. زمانی که والدین بچه ها را از بابت ذهنی آماده کرده و اطلاعات لازم را به آنها داده باشند، با بالغ شدن، بچه ها دیگر هیچ ترس و وحشتی ندارند. در سنین بزرگسالی، اطلاعات در مورد ازدواج را میشود با خواندن کتاب یا مراجعه به مشاور کسب کرد ولی در صورتی که هیچکدام از این روشها ممکن نباشد، پدر و مادرها باید دانش و تجربه خودشان را در اختیار بچه های خود قرار بدهند، مثلا مادرها به دخترها بگویند که چه وظیفه ای برای عروس شدن دارند و به همین ترتیب برای پسرها توسط پدرها این کار انجام شود.
در بعضی از خانوادها اگر فرزندان با سایر افراد فامیل (مثل عمو، عمه، خاله یا دایی)احساس نزدیکی بیشتری می کنند، انها می توانند این نقش را در آموزش آنها به عهده بگیرند. یک نکته مهم دیگر در آموزش کودکان در سن پایین مربوط می شود به علاقه شدید دختر بچه ها به پدرها و پسر بچه ها به مادرها. گاهی این علاقه به حدی زیاد است که مثلا پسر بچه‌ها آرزو میکنند که پدرهایشان بمیرند تا آنها بتوانند با مادرهاشان باشند. در این سنین خیلی مهم است که پدرها بیشتر پسرها را به طرف خودشان جلب کنند تا پسرها رفتار مردانه یاد بگیرند و مادرها هم به همچنین!
وقتی بچه‌ها سئوال جنسی می پرسند
بیشتر پدر و مادرها از جواب دادن به سئوال‌های جنسی بچه ها طفره میروند در حالی که پاسخگویی به این سئوالها یکی از مسئولیت‌های مهم آنهاست. پاسخ به این پرسشها به اطلاعات کافی و صحیح نیاز دارد، اگر والدین به این سوالات جواب ندهند، کودک پاسخ خود را در جایی دیگر جستجو میکند که ممکن است پاسخ صحیحی دریافت نکرده و یا حتی مقدمات سوءرفتار با کودک هم فراهم شود. شاید تعجب کنید که حتی مطلع‌ترین و با اعتمادبه نفس‌ترین والدین از طرح مسائل جنسی با فرزندان راحت نبوده و به عبارتی کار به اینجا که می‌رسد دهانشان قفل میشود!
اما چاره ای نیست و اصلا نباید این موضوع را سربسته نگهداشت و یا آن‌را به سایرین واگذار کرد. اگر بتوانید همزمان با رشد و تکامل ذهنی کودک به این جور سوالات او پاسخ دهید، احساسات سالمی را در مورد جنسیت و مسایل جنسی در ذهن او پرورش میدهید.