عنوان اختلال کم‌توجهی می‌تواند این تصور را ایجاد کند که افراد مبتلا به ADHD قادر به توجه یا تمرکز بر روی هیچ موضوعی نیستند. با این‌حال چنین نگرشی گمراه‌کننده است؛ چرا که اختلال ADHD در واقع به مشکل تنظیم توجه و نه عدم توجه اشاره دارد. تمرکز روی امور کسالت‌بار برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به ADHD بسیار دشوار است؛ اگرچه این افراد بر روی موضوعات مورد علاقه خود به خوبی تمرکز خواهند کرد. در واقع آن‌ها روی برخی امور مطلوب خود بیش از اندازه تمرکز پیدا می‌کنند. توانایی تمرکز بیش از اندازه می‌تواند برای والدین، معلمان یا همسران افراد مبتلا به اختلال ADHD آزاردهنده باشد. تمرکز بیش از اندازه روی یک فعالیت زمانی مشاهده می‌شود که میان فاکتورهای علاقه شخصی، تحریک و پاداش، توازن مناسبی برقرار شود.
علائم ظاهری تمرکز بیش از اندازه به چه ترتیب است؟
وقتی شخصی در حالت هایپرفوکوس قرار دارد به حدی سرگرم انجام یک کار می‌شود که کلیه رویدادهای محیط پیرامون خود را فراموش می‌کند. به‌عنوان مثال هنگامی‌که یک کودک مبتلا به ADHD سرگرم انجام یک بازی ویدیویی است؛ احتمالا نسبت به کلیه صداهای محیط اطراف خود بی‌تفاوت خواهد بود. یک نویسنده با نام کاتلین نادائو در کتابی تحت‌عنوان “Adventures in Fast Forward” به بیان سرگذشت یک زن دچار اختلال ADHD پرداخته است. این خانم به حدی سرگرم نوشتن بود که متوجه بروز آتش‌سوزی در منزل خود نشد. وی نسبت به صدای آژیر بی‌تفاوت بود و سرانجام حین انجام کار در اتاق خود توسط ماموران آتش‌نشانی کشف شد. در آن لحظه بخشی از آشپزخانه و منزل در آتش می‌سوخت. خوش‌بختانه این زن در سلامت کامل از منزل خارج شد.
محاسن تمرکز بیش از حد در کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلال ADHD
- هنگامی‌که برای انجام یک کار، زمان محدودی را در اختیار دارید؛ می‌توانید از کلیه موارد متفرقه صرف‌نظر کرده و تمامی حواس خود را بر روی آن کار متمرکز نمایید.
- اگر در امورات شغلی خود بیش از اندازه تمرکز می‌کنید؛ احتمالا به‌عنوان یک شخص با استعداد و وظیفه‌شناس مشهور می‌شوید. بعلاوه این موضوع نشان می‌دهد که شما از وقت گذاشتن برای کار خود لذت می‌برید.
- در آغاز یک رابطه عاطفی، احتمالا روی شخص مورد علاقه خود بیش از اندازه تمرکز می‌کنید. این سطح از توجه احتمالا شما را به‌عنوان یک شخص عاشق‌پیشه نشان خواهد داد.
- والدین می‌توانند در فعالیت‌های کودک خود مشارکت نمایند. بهره‌مندی از مشارکت والدین در یک فعالیت سرگرم‌کننده، احساس فوق‌العاده‌ای را به کودک منتقل خواهد کرد.
- یک کودک می‌تواند بر روی فعالیت‌هایی تمرکز کند که باعث تقویت اعتماد به نفس او می‌شوند. چنین پدیده‌ای بسیار مثبت است؛ چرا که اختلال ADHD می‌تواند احساس عزت نفس کودک را نابود کند. یادگیری اسکیت‌سواری یا برنامه‌نویسی کامپیوتر احتمالا در تقویت احساس عزت نفس کودک تاثیرگذار خواهند بود.
- برخی از بزرگ‌ترین اختراعات و اکتشافات بشری نتیجه ساعت‌ها نشستن و تمرکز عمیق افراد روی سوژه‌های مورد علاقه آن‌ها بوده است.
پیامدهای منفی تمرکز بیش از اندازه
متاسفانه هایپرفوکوس در صورت عدم مدیریت مناسب می‌تواند مشکلات متعددی را به‌دنبال داشته باشد. برخی افراد به دنیای خصوصی خود پناه برده، از اطرافیان خود فاصله گرفته و امور مهم و حیاتی را نادیده می‌گیرند. چنین وضعیتی موجب کاهش کارآیی فرد در مدرسه یا محیط کار شده و روابط وی با سایرین را مختل می‌کند؛ چرا که فرد بیمار تنها روی امور سرگرم‌کننده و مورد علاقه خود تمرکز خواهد کرد. عدم حضور به موقع در جلسات کاری، بی‌توجهی نسبت به مسئولیت‌های محول شده، نارضایتی همسر به‌دلیل عدم همکاری با وی در امور منزل و خارج شدن زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی از وضعیت متعادل از جمله پیامدهای منفی هایپرفوکوس به‌شمار می‌روند.
چند نکته جهت بهره‌برداری حداکثری از اختلال هایپرفوکوس
- شغل خود را در راستای فعالیت‌های مورد علاقه قرار دهید. به عبارت دیگر فعالیت‌های شغلی خود را بر اساس علایقتان انتخاب کنید. بدین‌ترتیب علاوه بر پیشرفت چشمگیر در حرفه خود از انجام مسئولیت‌های مرتبط با آن لذت خواهید برد.
- چنان‌چه کودک شما مبتلا به اختلال ADHD است؛ در زمینه کشف حوزه‌های مورد علاقه وی کوشا باشید. اطلاع از این موضوع به شما کمک می‌کند تا زمینه‌های لازم برای ایجاد انگیزه و رشد استعدادهای فرزند خود را فراهم نمایید. به‌عنوان مثال چنان‌چه کودک به ورزش شنا علاقه دارد؛ در این‌صورت نسبت به ثبت‌نام او در یک کلاس فوق‌برنامه شنا اقدام کنید.
- فعالیت‌های هایپرفوکوسی خود را شناسایی کرده و پیش از تفریح یا رفتن به رختخواب از انجام آن‌ها خودداری کنید. در عوض، انجام چنین اموری را به روزهای پایانی هفته که اوقات فراغت بیش‌تری در اختیار دارید؛ موکول نمایید. والدین می‌توانند چنین نگرشی را به فرزند خود نیز انتقال دهند.
- برای فعالیت‌های مورد علاقه فرزند خود که موجب بروز حالات بیش فعالی در وی می‌شوند؛ محدودیت زمانی تعیین نمایید. در این زمینه به آرامی با فرزند خود صحبت کرده و محدودیت‌های زمانی را گوشزد کنید. بزرگسالان احتمالا به برنامه‌های تلویزیونی، چت‌های گروهی و انجمن‌های آنلاین پناه می‌برند. با محدود نمودن مدت زمان انجام چنین فعالیت‌هایی، زمینه حضور بیشتر خود در دنیای خارج را فراهم کنید.
- زمان انجام فعالیت‌های مهم نظیر استراحت را به خود یادآوری نمایید. بدین منظور می‌توانید از یک ساعت زنگ‌دار یا گوشی خود استفاده کنید. والدین نیز می‌توانند از تذکرهای کلامی یا فیزیکی استفاده کنند. مثلا زمانی‌که کودک شما مشغول انجام یک بازی ویدیویی است؛ تذکر کلامی احتمالا کارساز نبوده و ناچارا بایستی بر روی شانه وی ضربه بزنید یا حتی میان او و نمایشگر تلویزیون بایستید.