فشار خون به‌معنای نیرویی است که در اثر جریان خون به دیواره شریان‌ها وارد می‌شود. افزایش بیش از اندازه فشار خون می‌تواند خطرناک باشد. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) در ایالات‌متحده، از هر ۳ بزرگسال آمریکایی تقریبا ۱ نفر دارای فشار خون بالا است. در ادامه به معرفی مهم‌ترین علائم فشار خون بالا پرداخته و در خصوص نحوه مدیریت فشار خون بالا و زمان ضرورت مراجعه به پزشک صحبت می‌کنیم.
فشار خون بالا در اکثر مواقع فاقد علامت بوده و به همین خاطر تحت‌عنوان قاتل خاموش شناخته شده است. با این‌حال برخی علائم احتمالی فشار خون بالا عبارتند از:
- سردرد
- خوابیدن دشوار
- خون دماغ
- تعریق شدید
- جوش صورت
- خلق‌وخوی عصبی
- ظاهر شدن لکه‌های خونی در چشم
- سرگیجه
بایستی توجه داشت که بروز علائم فوق می‌تواند ریشه در عوامل متفاوتی داشته باشد و افراد در صورت مواجهه با آن‌ها حتما بایستی نزد پزشک مراجعه نمایند؛ چرا که هر از علائم فوق می‌توانند در اثر بیماری‌های مختلف یا مصرف برخی داروها مشاهده شوند. انسان برای اطلاع از فشار خون بالا صرفا نباید به بررسی علائم جسمانی اکتفا کند؛ بلکه بایستی با استفاده از دستگاه فشارسنج، فشار خون خود را به‌صورت منظم اندازه‌گیری نماید. انجام این‌کار در منزل و از طریق دستگاه‌های جیوه‌ای یا دیجیتالی امکان‌پذیر خواهد بود. فشار خون بر حسب واحد میلی‌متر جیوه اندازه‌گیری می‌شود. عدد بزرگتر (سیستولیک) نشان‌دهنده فشار خون در شریان‌ها بر اثر ضربان قلب است؛ در حالی‌که عدد کوچکتر (دیاستولیک) بیانگر فشار خون در زمان استراحت قلب بین هر پالس ضربان است. سنجش دقیق فشار خون لزوما مستلزم مراجعه نزد پزشک نیست و افراد در صورت آگاهی از نحوه انجام این‌کار می‌توانند شخصا در منزل اقدام نمایند.
انجمن قلب آمریکا (AHA) با انتشار جدول زیر به طبقه‌بندی سطوح مختلف فشار خون بالا در بزرگسالان پرداخته است:
|
|
فشار خون طبیعی | فشار خون افزایش یافته | فشار خون بالا (گرید ۱) | فشار خون بالا (گرید ۲) | فشار خون بالا (بحرانی) |
| فشار خون سیستولیک |
کمتر از ۱۲۰ میلی‌متر جیوه |
۱۲۰ تا ۱۲۹ میلی‌متر جیوه |
۱۳۰ تا ۱۳۹ میلی‌متر جیوه |
۱۴۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر |
۱۸۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر |
| فشار خون دیاستولیک | کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه | کمتر از ۸۰ میلی‌متر جیوه | ۸۰ تا ۸۹ میلی‌متر جیوه | ۹۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر |
۱۲۰ میلی‌متر جیوه یا بالاتر |
چه زمانی نزد پزشک مراجعه کنیم؟
اگرچه فشار خون بالا معمولا فاقد علامت است؛ اما در صورت بروز سردردهای شدید و ناگهانی یا خونریزی از بینی سریعا به پزشک مراجعه کنید. چنان‌چه فشار خون شما بالاتر از ۱۲۰/۱۸۰ میلی‌متر جیوه است؛ در این‌صورت برای مدت ۵ دقیقه دراز کشیده و سپس فشار خون خود را مجددا اندازه‌گیری نمایید. اگر فشار خون شما کماکان بالاتر از ۱۲۰/۱۸۰ میلی‌متر جیوه است؛ در این‌صورت به منظور دریافت کمک‌های لازم به مطب پزشک مراجعه کنید. در صورت بروز علائم شدیدی نظیر درد قفسه سینه، تنگی نفس و تاری دید سریعا با اورژانس تماس بگیرید.
داروهای کاهنده فشار خون احتمالا موجب بروز عوارضی مانند سرگیجه خواهند شد. چنان‌چه این عوارض پایدار هستند و بر فعالیت‌های روزمره شما تاثیر می‌گذارند؛ در این‌صورت بایستی با پزشک معتمد خود مشورت نمایید.
عوارض
تحقیقات انجام شده از وجود رابطه مستقیم میان فشار خون سیستولیک و دیاستولیک بالا با افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی حکایت دارند. تحلیل نتایج ۶۱ مورد پژوهش توسط محققان نشان می‌دهد که فشار خون سیستولیک بالاتر از ۲۰ میلی‌متر جیوه و فشار خون دیاستولیک بالاتر از ۱۰ میلی‌متر جیوه ریسک بروز مشکلاتی نظیر سکته‌های مغزی، بیماری‌های قلبی و سایر بیماری‌های عروقی را ۲ برابر افزایش خواهد داد.
پژوهش دیگری روی ۱.۲۵ میلیون فرد داوطلب نشان داد که فشار خون بالا با مشکلات زیر رابطه مستقیم دارد:
- افزایش ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی
- آنژین
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- سکته مغزی
- بیماری شریان محیطی
- آنوریسم آئورت شکمی
علل و عوامل خطرزا
- ژنتیک
به گفته موسسه CDC، عوامل ژنتیکی می‌توانند در ابتلا به فشار خون موثر باشند. بر اساس نتایج یک پژوهش، ریسک ابتلا به فشار خون ارثی بین ۳۰ تا ۵۰ درصد است. اگرچه دانشمندان قادر به کنترل ژن‌های موثر بر فشار خون هستند؛ اما تنها ۲ تا ۳ درصد تغییرات ژنتیکی فشار خون به این ژن‌ها مربوط می‌شوند.
- سبک زندگی
عوامل محیطی بر فشار خون انسان تاثیر می‌گذارند. مصرف بیش از حد نمک (بیشتر از ۲.۴ گرم یا حدودا ۱ قاشق چای‌خوری در روز) و مصرف کمتر از ۴۷۰۰ میلی‌گرم پتاسیم در روز (که در دفع سدیم از بدن موثر است) موجب افزایش فشار خون می‌شود. بر اساس گزارش انجمن قلب آمریکا با هر کیلوگرم کاهش وزن بدن احتمالا فشار خون در حدود ۱ میلی‌متر جیوه کاهش خواهد یافت. همچنین مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۵ نشان داد که انجام ورزش‌های هوازی می‌تواند فشار خون را بین ۵ تا ۷ میلی‌متر جیوه کاهش دهد.
پیشگیری
از آن‌جا که میان عوامل محیطی و فشار خون رابطه مستقیمی وجود دارد؛ لذا انجمن قلب آمریکا برای پیشگیری از ابتلای افراد به فشار خون بالا، توصیه‌هایی را ارائه نموده است:
- پیروی از رژیم‌های غذایی سالم و کم‌نمک
- کاهش میزان مصرف الکل
- لذت بردن از انجام فعالیت‌های بدنی منظم
- مدیریت استرس
- حفظ تناسب وزن
- ترک استعمال سیگار
رژیم غذایی سالم برای قلب شامل موارد زیر است:
- میوه‌ها و سبزیجات
- غلات کامل
- فرآورده‌های لبنی کم‌چرب
- مرغ و ماهی بدون پوست
- آجیل و حبوبات
- روغن‌های گیاهی غیر گرمسیری
افرادی که برای پیشگیری از فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی از رژیم‌های غذایی سالم تبعیت می‌کنند؛ بایستی مصرف خوراکی‌های زیر را محدود نمایند:
- چربی‌های اشباع و ترانس
- سدیم
- گوشت قرمز
- شیرینی و نوشیدنی‌های حاوی قند
تغذیه مناسب، ترک مصرف سیگار، کاهش استرس و ورزش منظم یقینا در حفظ سلامت عمومی بدن بسیار موثر خواهند بود. رژیم‌های غذایی DASH (الگوهای رژیمی برای مقابله با فشار خون بالا) احتمالا در پیشگیری و درمان فشار خون بالا مفید واقع می‌شوند.