اکثر انسانها از پیامدهای استعمال سیگار برای سلامت جسمانی آگاه هستند. اما آیا این عادت بر سلامت روحی و روانی انسان نیز تاثیر میگذارد؟ یک مطالعه جدید از وجود ارتباط میان استعمال سیگار و افسردگی حکایت دارد. اکنون نتایج این پژوهش در ژورنال PLOS ONE منتشر شده است. پروفسور هاگای لوین از دانشکده پزشکی دانشگاه براون اسرائیل مسئولیت نگارش این مقاله را بر عهده داشته است. آقای لوین و همکارانش توضیح میدهند که سرنخهای بهدست آمده از تحقیقات به نقش سیگار کشیدن در ابتلا به افسردگی حکایت دارند.
بهعنوان مثال شیوع افسردگی در افراد سیگاری نسبت به اشخاص غیر سیگاری حدودا ۲ برابر بیشتر است. با اینحال عوامل ایجاد چنین پدیدهای هنوز روشن نشدهاند. برخی محققان معتقدند که مصرف سیگار احتمالا موجب بروز افسردگی میشود؛ اما عکس این موضوع صادق نیست. همچنین سایر مطالعات انجام شده نشان میدهند که افراد فاقد سابقه استعمال سیگار از کیفیت زندگی بهتر و استرس و افسردگی کمتری برخوردار هستند. برای روشن شدن موضوع، پروفسور لوین و تیم تحقیقاتی وی تصمیم گرفتند تا به مطالعه ارتباط میان کیفیت زندگی و مصرف سیگار در دانشآموزان صربستانی بپردازند. برخی مطالعات پیشین نیز به بررسی ارتباط میان این عوامل در کشورهایی با سطح درآمدی پایین و متوسط پرداختهاند.
با اینحال بیش از ۲۵ درصد مردم صربستان و سایر کشورهای اروپای شرقی، سیگاری هستند و این موضوع یکی دیگر از دلایل انجام پژوهش فوق در چنین کشورهایی بهشمار میرود. بعلاوه از هر ۳ دانشآموز اهل صربستان حدودا ۱ نفر آنها سیگار مصرف میکند.
مطالعه رابطه سیگار کشیدن با بهداشت روان
پژوهش جدید شامل دادههایی از ۲ مطالعه مقطعی است که اطلاعات آنها از دانشگاههای بلگراد و پریستینا با ۹۰ هزار و ۸ هزار دانشجو گردآوری شده است. محققان در جریان مطالعه خود ۲۱۳۸ دانشجو را مورد بررسی قرار دادند. این دانشجویان در برنامه چکاپهای منظم طی ماههای آوریل تا ژوئن ۲۰۰۹ در دانشگاه بلگراد و طی ماههای آوریل تا ژوئن ۲۰۱۵ در دانشگاه پریستینا مشارکت نمودند.
شرکتکنندگان اطلاعاتی در خصوص پیشینه اجتماعی و اقتصادی خود نظیر سن، وضعیت اجتماعی، محل تولد، تحصیلات والدین و ابتلا به هرگونه بیماری مزمن را ارائه نمودند. همچنین آنها به بیان اطلاعاتی پیرامون عادات و سبک زندگی مانند وضعیت استعمال سیگار، مصرف الکل، میزان فعالیت ورزشی و عادات غذایی خود پرداختند.
محققان در راستای اهداف مطالعاتی خود، افرادیکه روزانه حداقل ۱ سیگار یا در طول حیات خود ۱۰۰ نخ سیگار مصرف میکنند را بهعنوان افراد سیگاری طبقهبندی کردند. پروفسور لوین و همکارانش به منظور ارزیابی شاخص کیفیت زندگی دانشجویان از آنها درخواست کردند تا به پرسشنامهای ۳۶ سوالی پیرامون ۸ جنبه مختلف سلامت پاسخ دهند. این زمینهها عبارتند از:
- عملکرد بدنی
- نقشآفرینی فیزیکی
- درد بدن
- سلامت عمومی
- سرزندگی
- عملکرد اجتماعی
- عملکرد عاطفی
- سلامت روانی
در هر یک از پارامترهای فوق بسته به برداشت فرد مصاحبهشونده از وضعیت سلامت جسمی و روانی خود امتیازی بین ۰ تا ۱۰۰ در نظر گرفته شد. همچنین تیم تحقیقاتی به منظور ارزیابی علائم افسردگی در دانشجویان از پرسشنامه Beck Depression استفاده کرد. پرسشنامه BDI شامل ۲۱ آیتم است و هر پرسش بین ۰ تا ۳ امتیاز دارد. افراد بر اساس امتیاز نهایی در گروههای زیر طبقهبندی میشوند:
- نمره بین ۰ تا ۳ بیانگر عدم افسردگی یا ضعیفترین حالت آن است.
- نمره بین ۴ تا ۱۹ بیانگر افسردگی خفیف است
- نمره ۲۰ تا ۲۸ از افسردگی متوسط حکایت دارد
- نمره ۲۹ تا ۶۳ نیز در طیف افسردگی شدید قرار میگیرد
تاثیر منفی مصرف تنباکو بر سلامت روان
بهطور کلی پژوهش فوق نشان داد که افراد سیگاری دارای نمره BDI بالاتری هستند. بعلاوه دانشجویان سیگاری احتمالا ۲ تا ۳ برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری دچار افسردگی بالینی میشوند. در دانشگاه پریستینا حدودا ۱۴ درصد افراد سیگاری دچار افسردگی بودند؛ در حالیکه تنها ۴ درصد همسالان غیر سیگاری آنها چنین وضعیتی داشتند. در دانشگاه بلگراد نیز حدودا ۱۹ درصد افراد سیگاری دچار افسردگی بودند؛ در حالیکه ۱۱ درصد افراد غیر سیگاری با این مشکل دستبهگریبان بودند. علائم افسردگی در افرادی که بهطور مداوم سیگار میکشند بهمراتب بیشتر بوده و این اشخاص از سلامت روانی ضعیفتری برخوردار هستند. این پدیده در فاکتورهای سرزندگی و عملکرد اجتماعی منعکس میشود.
به گفته نویسندگان مقاله فوق، “این یافتهها ضرورت انجام تحقیقات بیشتر در خصوص رابطه میان مصرف دخانیات، سلامت روان و کیفیت زندگی را روشن نموده و بر مقولههای پیشگیری، تشخیص و درمان تاکید میکنند.”
پروفسور لوین میافزاید: “نتایج پژوهش ما با شواهد موجود در خصوص رابطه نزدیک استعمال سیگار و افسردگی کاملا همسو است. هنوز احتمالا بسیار زود است که بگوییم مصرف سیگار موجب بروز افسردگی میشود؛ اما یقینا استعمال دخانیات بر سلامت روانی انسان تاثیر منفی میگذارد.”
وی در خصوص مخاطرات مصرف دخانیات هشدار میدهد و سیاستمداران را به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه تشویق میکند. وی از واحدهای دانشگاهی درخواست میکند تا با اعلام ممنوعیت مصرف و تبلیغ دخانیات در دانشگاه از سلامت دانشجویان خود محافظت نمایند.