MS یا سفت‌شدگی بافت‌های بدن نوعی بیماری مزمن است که سیستم اعصاب مرکزی را تحت تاثیر قرار میدهد. در این‌حالت سیستم ایمنی بدن به غلاف میلین که نوعی لایه محافظ در اطراف فیبرهای عصبی است؛ حمله می‌کند. چنین پدیده‌ای موجب ایجاد التهاب، بافت اسکار یا ضایعات بدنی می‌شود. بدین‌ترتیب فرآیند پیام‌رسانی سایر اعضای بدن به مغز نیز دشوار خواهد شد.
علائم بیماری MS
مبتلایان به MS، طیف گسترده‌ای از علائم مختلف را تجربه خواهند کرد. با توجه به طبیعت این بیماری، علائم آن در افراد مختلف بسیار گوناگون به‌نظر می‌رسند. همچنین این علائم می‌توانند به‌صورت سالیانه، ماهیانه یا روزانه تغییر پیدا کنند. احساس خستگی و قدم زدن دشوار ۲ نمونه از شایع‌ترین علائم MS به‌شمار می‌روند.
- خستگی
حدودا ۸۰ درصد مبتلایان به MS با احساس خستگی دست‌به‌گریبان هستند. خستگی ناشی از بیماری MS می‌تواند ناتوان‌کننده باشد و بر توانایی کار و فعالیت روزمره انسان تاثیر بگذارد.
- راه رفتن دشوار
بیماران مبتلا به MS بنا بر دلایل زیر در راه رفتن دچار مشکل می‌شوند:
- احساس بی‌حسی در زانوها و پاها
- دشوار بودن حفظ تعادل
- ضعف عضلانی
- اسپاسم عضلات
- مشکلات بینایی
- خستگی بیش از اندازه
همچنین مشکلات راه رفتن می‌توانند موجب بروز صدمات ناشی از سقوط شوند. احساس درد حاد یا مزمن، لرزش اندام و مشکلات شناختی نظیر عدم تمرکز، ضعف حافظه و فقدان مهارت‌های حل مسئله، سایر علائم نسبتا شایع MS قلمداد می‌شوند.
اشکال مختلف MS
اشکال مختلف بیماری MS عبارتند از:
- سندرم ایزوله شده بالینی (CIS)
سندرم ایزوله شده بالینی شامل ظهور بخشی از علائم MS برای مدت حداقل ۲۴ ساعت است. این علائم به دلیل آسیب دیدن بخشی از غلاف‌های میلین در سیستم اعصاب مرکزی بدن نمایان می‌شوند. این علائم به‌صورت تک‌کانونی (مونوفوکال) یا چندکانونی (مولتی فوکال) بروز پیدا می‌کنند. حالت مونوفوکال بدان معناست که یک ضایعه موجب بروز یک علامت شود؛ در حالی‌که مولتی‌فوکال به معنای وجود چند ضایعه مختلف با بیش از یک علامت است. اگرچه MS دارای علائم مشخصی است؛ اما این علائم به تنهایی برای تشخیص سریع بیماری کافی نیستند. در صورت بروز ضایعاتی مشابه با موارد رویت شده در بیماری MS، ابتلای فرد به اختلال MS مجددا عودکننده (RRMS) تشخیص داده می‌شود.
- MS با قابلیت عود کردن مجدد (RRMS)
در این‌حالت بیماری برای یک دوره زمانی عود کرده و سپس فروکش می‌کند. در دوره بهبودی، علائم بیماری خفیف بوده یا کاملا از بین می‌روند. در عین‌حال بیماری فرد نیز پیشرفت نخواهد کرد. RRMS شایع‌ترین گونه اختلال MS است و حدودا ۸۵ درصد مبتلایان به MS با آن دست‌به‌گریبان هستند.
- MS پیش‌رونده اولیه (PPMS)
در مبتلایان به اختلال MS پیش‌رونده اولیه با ظهور علائم بیماری، عملکرد عصبی فرد به تدریج وخیم‌تر می‌شود. با این‌حال مشاهده دوره‌های کوتاه‌مدت پایداری نیز امری محتمل خواهد بود. به منظور توصیف شدت فعالیت بیماری از واژه‌های “فعال” و “غیرفعال” استفاده می‌شود. PRMS اصطلاحی بود که پیش‌تر برای توصیف اختلال MS پیش‌رونده با عود واضح مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ اما اکنون این بیماری در رده PPMS طبقه‌بندی می‌شود.
- MS پیش‌رونده ثانویه (SPMS)
MS پیش‌رونده ثانویه در زمان گذار از حالت RRMS به فرم پیش‌رونده روی میدهد. در این‌حالت بیمار در کنار ناتوانی یا وخامت تدریجی عملکرد خود احتمالا شاهد عود کردن علائم به شکلی قابل‌توجه خواهد بود.
درمان MS
برای درمان بیماری MS هیچ‌گونه روش قطعی وجود ندارد؛ با این‌حال برخی گزینه‌های درمانی برای کاهش سرعت پیشرفت بیماری و کنترل شدت عود کردن علائم آن به‌کار گرفته می‌شوند. داروهای اصلاح‌کننده قابل تزریق برای RRMS شامل کوپاکسون و بتا اینترفرون‌هایی از قبیل آونکس، بتاسرون، اکستاویا، پلگریدی و ربیف هستند. داروهای خوراکی برای کنترل RRMS نیز شامل آلمتوزوماب (لمترادا)، ناتالیزوماب (تایسبری) و میتوکسانترون هیدروکلراید (تنها برای حالات شدید MS) هستند.
از آن‌جا که علائم MS در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت هستند؛ لذا پزشک بایستی با توجه به علائم بیمار و ارزیابی محاسن و معایب هر دارو بهترین گزینه درمانی را تجویز نماید. این درمان‌ها نهایتا به کنترل علائم MS کمک کرده و کیفیت زندگی بیمار را ارتقاء می‌دهند.
علائم اولیه MS
علائم MS می‌توانند به‌صورت یک‌باره یا تدریجی ظاهر شوند؛ اما مهمترین علائم اولیه این بیماری عبارتند از:
- بی‌حسی یا احساس کزکز در بازوها، پاها یا یک سمت صورت: این احساس همانند حالتی است که دست یا پای شما خواب می‌رود. با این‌حال چنین وضعیتی به‌صورت کاملا بی‌دلیل رخ میدهد.
- عدم تعادل و ضعف پاها حتی هنگام پیاده‌روی یا انجام فعالیت‌های بدنی سبک
- دوبینی، تاری دید یا کاهش قوه بینایی: این علائم می‌توانند به‌عنوان نشانه‌های اولیه MS در نظر گرفته شوند. رفع شدن این علائم و بازگشت مجدد آن‌ها امری عادی قلمداد می‌شود. فاصله میان این رفت و برگشت‌ها می‌تواند هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها به طول بینجامد.
روش‌های تشخیص MS
پزشکان برای تشخیص ابتلای انسان به MS از معاینات عصبی، بررسی سوابق بالینی و یک سری آزمایشات دیگر استفاده می‌کنند. آزمایشات تشخیصی احتمالا شامل موارد زیر خواهند بود:
- اسکن MRI: جهت تشخیص ضایعات فعال و غیرفعال در سراسر بخش‌های مغز و نخاع
- آزمون پتانسیل انگیزش بصری: در این آزمایش با تحریک مسیرهای عصبی، فعالیت الکتریکی در مغز مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در گذشته آزمون انگیزش شنوایی نیز برای تشخیص بیماری MS مورد استفاده قرار می‌گرفت.
- نمونه‌برداری از مایع نخاعی برای یافتن ناهنجاری‌های احتمالی و رد سناریوی ابتلای فرد به بیماری‌های عفونی
تشخیص MS مستلزم مشاهده شواهدی مبنی بر تخریب غشاء میلین در نواحی مختلف مغز، اعصاب و نخاع در زمان‌های مختلف است. بیماری‌هایی نظیر لایم، لوپوس و سندرم شوگرن نیز دارای علائمی مشابه با MS هستند؛ لذا تشخیص MS نیازمند انجام آزمایشات تخصصی بیش‌تری است.