نتایج پژوهش جدیدی که در ماه فوریه امسال منتشر شده است نشان می‌دهند که کاهش میزان مصرف غذا موجب افزایش سطح ایمنی بدن، کاهش التهاب، کاهش ریسک ابتلا به بیماری‌های مرتبط با کهولت سن و همچنین افزایش طول عمر انسان می‌شود.
پس‌زمینه
افزایش سن مهم‌ترین فاکتور خطرزا برای ابتلای انسان به زوال عقل، دیابت، سرطان و سندرم متابولیک محسوب می‌شود. کهولت سن موجود بروز تغییرات فراوان در مقیاس سلولی خواهد شد و نتایج تحقیقات متعدد طی سالیان گذشته نیز بر این واقعیت صحه می‌گذارد. آزمایشات انجام شده روی حیوانات نیز نشان می‌دهند که محدودیت میزان کالری دریافتی می‌تواند ریسک بروز چنین مشکلاتی را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد. با این‌حال مکانیسم اثربخشی این پدیده هنوز روشن نیست.
محدویت کالری
مطالعات علمی طی سالیان گذشته بارها نشان داده‌اند که محدود نمودن میزان کالری مصرفی ضمن رعایت اصول تغذیه به ارتقاء سطح سلامت بدن، کنترل فشار خون و کاهش چربی خون کمک می‌کند. همچنین این پدیده، ریسک شیوع بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت که در سنین بالا شایع‌تر هستند را کاهش خواهد داد. کاهش وزن یکی دیگر از اهداف احتمالی کنترل کالری دریافتی به‌شمار می‌رود. با این‌حال دلایل ایجاد چنین تغییرات مفیدی در سطح سلولی هنوز به خوبی درک نشده است. یکی از فرضیه‌های احتمالی این است که محدودیت کالری دریافتی، سرعت متابولیسم در بدن را کاهش می‌دهد. فرضیه دیگر به نقش این پدیده در کاهش میزان آسیب‌های اکسیداتیو و بافتی و به حداقل رساندن ریسک بروز بیماری‌های مزمن اشاره دارد. با این‌حال تا کنون هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها اثبات نشده است.
پژوهش
یک مطالعه جدید تمامی فرضیات را دستخوش تغییر کرده است. یک محقق با نام خوان کارلوس بلمونت می‌گوید: “اکنون ما موفق به نمایش کلیه تحولات روی داده در سطح یک سلول و عوامل ایجاد این تغییرات شده‌ایم. اهداف ترسیم شده در این پژوهش نهایتا امکان تولید داروهای مقابله با پیری در انسان را فراهم می‌کند.”
تاثیرات محدودیت کالری بر تغییرات سلولی با افزایش سن نمود بیش‌تری پیدا می‌کنند. یک مقاله جدیدا منتشر شده به بررسی تاثیرات محدودیت کالری بر سلول‌های بدن موش‌ها می‌پردازد. محققان به بررسی رفتار ۵۶ موشی پرداختند که میزان کالری رژیم غذایی مورد استفاده آن‌ها در مقایسه با رژیم غذایی استاندارد موش‌ها حدودا ۳۰ درصد کمتر بود. این موش‌ها در سنین ۱۸ تا ۲۷ ماهگی مورد مطالعه قرار گرفتند. چنین بازه‌ای معادل سنین ۵۰ تا ۷۰ سالگی یک انسان است.
محققان در ۲ مرحله شامل آغاز و پایان مطالعه اقدام به استخراج تقریبا ۱۷۰ هزار واحد سلول شامل ۴۰ گونه مختلف از بدن موش‌ها کردند. این سلول‌ها از بافت‌های چربی، کبد، کلیه، آئورت، پوست، مغز، مغز استخوان و عضلات موش‌ها استخراج شدند. به منظور تشخیص تاثیرات محدودیت رژیم غذایی بر سلول‌های استخراج شده از حیوانات، ژن‌ها به صورت یک دنباله در کنار یکدیگر قرار گرفتند. همچنین دانشمندان ترکیب کلی انواع سلول‌های موجود در تمامی بافت‌ها، قبل و بعد از انجام آزمایش را مورد بررسی قرار دادند. نهاینا آن‌ها به مقایسه کیفیت تغییرات سلولی در موش‌های پیر و جوان با رژیم‌های غذایی کم کالری و استاندارد پرداختند.
نتایج
محققان دریافتند که به‌دنبال افزایش سن در موش‌های با رژیم غذایی استاندارد، تغییرات فراوانی در سلول‌ها رخ می‌دهند. این تغییرات در سلول‌های استخراج شده از بدن موش‌هایی با رژیم غذایی کم کالری قابل رویت نیستند. در واقع بافت‌ها و سلول‌های بدن موش‌های پیر با رژیم غذایی کم کالری از تشابه بسیار زیادی با موش‌های جوان‌تر برخوردار بودند. به‌طور کلی میزان تغییرات سلولی مرتبط با سن در موش‌های دارای رژیم غذایی کنترل شده حدودا ۵۷ درصد کمتر بود.
محدودیت میزان کالری دریافتی بر جوانب مختلف عملکرد سلول‌های بدن تاثیر گذاشته و موجب کاهش التهاب و توقف فعالیت بسیاری از ژن‌های مرتبط با پیری می‌شود. همچنین رژیم غذایی کم کالری به تقویت سیستم ایمنی و تنظیم متابولیسم چربی در بدن کمک می‌کند. در موش‌های دارای رژیم غذایی استاندارد به‌دنبال افزایش سن، تعداد سلول‌های ایمنی در تقریبا تمامی بافت‌ها به میزان قابل‌توجهی افزایش یافت؛ در حالی‌که برای موش‌های دارای رژیم غذایی کم کالری، چنین وضعیتی مشاهده نشد. مشخصا گونه‌ای از چربی با عملکرد متابولیکی فعال موسوم به چربی قهوه‌ای موجب سرکوب حالات التهابی در سلول‌های بدن می‌شود. میزان این چربی در بدن موش‌های جوان با رژیم غذایی کم کالری به‌مراتب بیشتر بود؛ لذا با اصلاح سبک زندگی می‌توان شدت التهابات ناشی از افزایش سن را کنترل کرد.
محققان به منظور شناسایی شاخص‌ترین تاثیرات رژیم غذایی کم کالری به بررسی رفتار بافت‌های بدن پرداختند. آن‌ها در بررسی‌های خود روی موش‌های دارای رژیم کم کالری به وجود فاکتوری موسوم به Ybx1 در ۲۳ گونه سلولی پی بردند. این پدیده از دستیابی محققان به کشفی بزرگ حکایت دارد؛ با این‌حال آن‌ها مشغول برنامه‌ریزی برای بررسی جامع‌تر موضوع هستند.
مسلما سلامت سلول‌های بدن در سنین پیری به نحوه تعامل انسان با محیط اطراف بستگی دارد. محققان امیدوارند تا با استفاده از یافته‌های این پژوهش قادر به تولید داروهایی برای افزایش طول عمر و کنترل روند پیری در انسان باشند.