اختلال شخصیت مرزی (BPD) نوعی اختلال روانی است که بر نحوه تفکر و احساسات انسان نسبت به خود و دیگران تاثیر گذاشته و باعث بروز مشکلاتی در عملکرد روزمره وی می‌شود. این مشکلات شامل برداشت نادرست از خود، مشکلات مربوط به مدیریت احساسات و رفتارها و الگویی از روابط ناپایدار هستند.
مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی از بی‌ثباتی و طرد شدن واهمه زیادی دارند و تحمل تنها ماندن نیز احتمالا برای آن‌ها دشوار است. با این‌حال افسردگی، بی‌انگیزگی و نوسانات خلقی مکرر موجب فاصله گرفتن سایرین از شخص بیمار خواهد شد؛ حتی اگر بیمار مایل به حفظ روابط دوستانه و ماندگار باشد.
اختلال شخصیت مرزی معمولا در اوایل دوران بزرگسالی آغاز می‌شود. ظاهرا علائم BPD در سنین پایین‌تر دوران بزرگسالی شدیدتر بوده و با افزایش سن به تدریج بهبود پیدا می‌کنند. چنان‌چه دچار اختلال شخصیت مرزی هستید؛ ناامید نشوید. بسیاری از مبتلایان به این اختلال با کمک روش‌های درمانی و به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند.
علائم
اختلال شخصیت مرزی بر احساس فرد نسبت به خود و دیگران و کیفیت ارتباط و رفتارهای وی تاثیر می‌گذارد. مهم‌ترین علائم اختلال BPD عبارتند از:
- ترس شدید از طرد شدن و حتی دست زدن به اقدامات افراطی برای رها شدن از احساس جدایی‌های خیالی یا حقیقی
- الگویی از روابط شدیدا ناپایدار نظیر ایده‌آل پنداشتن برخی افراد در یک لحظه و تغییر ناگهانی ذهنیت نسبت به آن‌ها
- تغییرات سریع در هویت و برداشت شخصی از خود که شامل تغییر اهداف و ارزش‌ها می‌شود. پیدایش ذهنیت منفی در خصوص خود یا نادیده گرفتن خود نیز از جمله این تغییرات به‌شمار می‌روند.
- دوره‌های پارانویا مرتبط با استرس و از دست دادن تعامل با واقعیت. این وضعیت از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه خواهد داشت.
- رفتارهای تحریک‌آمیز و پرخطر مانند قمار، رانندگی بی‌پروا، رابطه جنسی حفاظت نشده، ولخرجی، مصرف خوراکی‌های مضر و سوء مصرف موادمخدر، خرابکاری، ترک ناگهانی یک عمل مناسب یا پایان دادن به یک رابطه مثبت
- تهدیدات یا رفتارهایی دال بر خودکشی یا آسیب زدن به خود که غالبا در پاسخ به ترس از جدایی، طردشدگی و نوسانات شدید رفتاری نظیر خوشحالی شدید، شرم و اضطراب طی مدت چند ساعت تا چند روز بروز پیدا می‌کنند.
- احساس پوچی مداوم، عصبانیت بی‌دلیل، نوسانات مکرر خلق‌وخو، طعنه زدن یا آغاز دعواهای بدنی
چه زمان نزد پزشک مراجعه کنیم؟
چنان‌چه به وجود هر یک از علائم فوق در بدن خود پی بردید؛ در این‌صورت با یک پزشک یا مشاور بهداشت روان گفتگو کنید. در صورت تداعی تصاویر ذهنی یا فانتزی در خصوص آسیب رساندن به خود یا خودکشی سریعا نزد پزشک مراجعه نمایید. در صورت مشاهده علائم بیماری در دوستان یا یکی از اعضای خانواده، آن‌ها را به مراجعه نزد پزشک یا مشاور بهداشت روان تشویق کنید. با این‌حال کمک رساندن اجباری به سایرین امکان‌پذیر نبوده و استرس قابل‌توجهی را به آن‌ها منتقل خواهد کرد. در این مواقع بهتر است شخصا نزد پزشک مراجعه کنید.
علل
علل اختلال شخصیت مرزی همانند سایر اختلالات بهداشت روان کاملا روشن نیست. در کنار عوامل محیطی نظیر سابقه کودک‌آزاری، اختلال شخصیت مرزی احتمالا از عوامل زیر ناشی می‌شود:
- ژنتیک: برخی مطالعات انجام شده روی دوقلوها و اعضای خانواده نشان می‌دهند که اختلال شخصیت مرزی احتمالا موروثی بوده و یا با ابتلای اعضای خانواده به سایر اختلالات روانی ارتباط تنگاتنگی دارد.
- ناهنجاری‌های مغزی: برخی تحقیقات انجام شده از بروز تغییرات در مناطق ویژه‌ای از مغز (تنظیم‌کننده احساسات، عکس‌العمل‌ها و پرخاشگری) حکایت دارند. بعلاوه عملکرد نامطلوب برخی ترکیبات شیمیایی مغز که در تنظیم خلق‌وخو موثر هستند نیز می‌تواند موجب بروز اختلال شخصیت مرزی شود.
عوامل خطرزا
برخی عوامل مرتبط با رشد شخصیت می‌توانند خطر بروز اختلال شخصیت مرزی را افزایش دهند. این فاکتورها عبارتند از:
- گرایشات ارثی: ابتلای بستگان نزدیک شامل پدر، مادر، خواهر و برادر به یک اختلال مشابه موجب افزایش ریسک ابتلای شما به آن اختلال می‌شود.
- دوران کودکی پر استرس: بسیاری از مبتلایان به اختلال شخصیت مرزی در دوران کودکی مورد آزارهای جسمی، جنسی یا بی‌توجهی قرار گرفته‌اند. برخی دیگر در دوران جوانی از والدین یا سرپرستان خود جدا شده یا در اثر سوء مصرف موادمخدر آن‌ها را از دست داده‌اند. همچنین گروهی از مبتلایان نیز در معرض درگیری‌های خصمانه و روابط خانوادگی ناپایدار قرار داشته‌اند.
عوارض
اختلال شخصیت مرزی می‌تواند به بسیاری از جوانب زندگی انسان آسیب برساند. این اختلال بر روابط صمیمی فرد در محیط کار، مدرسه، فعالیت‌های اجتماعی و برداشت شخصی تاثیر منفی می‌گذارد. در نتیجه فرد دچار مشکلاتی به شرح زیر خواهد شد:
- تغییرات مکرر شغل یا از دست دادن آن
- ناتمام گذاشتن تحصیل
- درگیر شدن با مشکلات حقوقی نظیر حبس
- روابط درگیرانه در زندگی زناشویی و طلاق
- آسیب زدن به خود، خودسوزی و بستری شدن مکرر در بیمارستان
- افسردگی
- اعتیاد به الکل یا سوء مصرف موادمخدر
- اضطراب
- اختلالات اشتها
- اختلال دو قطبی
- اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)
- اختلال کم‌توجهی – بیش‌فعالی (ADHD)