نوشیدنی‌های انرژی‌زا از محبوبیت فراوانی میان مصرف‌کنندگان برخوردار هستند؛ اما بسیاری از افراد از خواص و عوارض این نوشیدنی‌ها آگاهی ندارند. کودکان به مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا تمایل زیادی نشان می‌دهند.
محتویات نوشیدنی‌های انرژی‌زا
ترکیبات نوشیدنی‌های انرژی‌زا در برندهای مختلف با یکدیگر کاملا متفاوت هستند؛ اما بسیاری از آن‌ها حاوی مقادیر زیادی ترکیبات مضر شامل کافئین، تورین، قندها، شیرین‌کننده‌ها و مکمل‌های گیاهی هستند. اگرچه نوشیدنی‌های انرژی‌زا به‌راحتی با نوشیدنی‌های ورزشی و مایعات ویتامینه اشتباه گرفته می‌شوند؛ اما در واقع بدیهی است که نوشیدنی‌های ورزشی و مایعات ویتامینه برای آب‌رسانی به بدن مفید هستند. نوشیدنی‌های انرژی‌زا فاقد چنین خواصی هستند. برخی ترکیبات نوشیدنی‌های انرژی‌زا خطرات بالقوه فراوانی را به همراه دارند. بنابراین این نوشیدنی‌ها به‌طور معمول فاقد مزایای قابل‌توجهی برای سلامتی هستند و می‌توانند موجب تداخلات دارویی شوند.
اصلی‌ترین ماده روان‌گردان در نوشیدنی‌های انرژی‌زا، کافئین نام دارد. میزان کافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا ۳ تا ۵ برابر مقدار آن در نوشابه‌های کولا است. کافئین محرک سیستم عصبی مرکزی بوده و بر عملکرد مغز تاثیر می‌گذارد. این ماده با مسدود نمودن مسیر ارسال پیام خستگی به مغز موجب می‌شود تا انسان احساس هوشیاری بیش‌تری داشته باشد. به باور بسیاری از افراد مصرف کافئین موجب شادابی انسان می‌شود؛ در حالی‌که برخی دیگر معتقدند که دریافت این ماده موجب اضطراب، افسردگی و سایر عوارض ناخوشایند خواهد شد.
مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا توسط کودکان
تمایل کودکان نسبت به مصرف کافئین در قالب نوشابه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا روز به روز در حال افزایش است. میانگین مصرف کافئین در نوجوانان آمریکایی بین ۶۰ تا ۷۰ میلی‌گرم در روز است؛ اما این رقم می‌تواند تا ۷۰۰ میلی‌گرم در روز افزایش پیدا کند. حدودا یک‌سوم نوجوانان آمریکایی و نیمی از دانشجویان به‌طور منظم از نوشیدنی‌های انرژی‌زا استفاده می‌کنند. بسیاری از نوشیدنی‌های کافئین‌دار از جمله نمونه‌های انرژی‌زا به‌صورت عمده در اختیار کودکان قرار می‌گیرند. شهرت نوشیدنی‌های انرژی‌زا به‌عنوان یک ماده نسبتا غیرقانونی، کوکائین مایع و داروی قانونی پس از سالها مقاومت به محبوبیت آن‌ها دامن زد. اقبال گسترده جوانان به مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زای الکلی موجب نگرانی کارشناسان شده است. بدین‌ترتیب نوشیدنی‌های انرژی‌زا حتی می‌توانند به‌عنوان یک داروی اعتیادآور قلمداد شده و زمینه اعتیاد فرد به سایر اشکال موادمخدر را فراهم نمایند.
مخاطرات نوشیدنی‌های انرژی‌زا برای سلامت
مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا مخاطرات فراوانی را برای سلامتی انسان به دنبال خواهد داشت. برخی از این خطرات عبارتند از:
- مسمومیت با کافئین
- علائم پس از مصرف کافئین از جمله سردرد
- مصرف بیش از حد کافئین که می‌تواند حیات فرد را تهدید نماید
- مشکلات قلبی و عروقی
- افزایش فشار خون
- چاقی
- اختلالات خواب
- کمبود کلسیم
- مشکلات دندان
- افزایش سطح قند خون به ویژه در مبتلایان به دیابت
- اختلالات الکترولیتی به ویژه در افراد دچار اختلالات خوردن
- احتمال بروز برخی تداخلات دارویی. ترکیب محتویات نوشیدنی‌های انرژی‌زا با داروها می‌تواند عملکرد آن‌ها را مختل نماید.
تداخلات دارویی احتمالی
مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا احتمالا عملکرد برخی داروها شامل موارد زیر را مختل خواهد کرد:
- داروهای مربوط به اختلالات ADHD و ADD
- داروهای ضد افسردگی حاوی ترکیبات SSRI و MAOI
- مسکن‌های بدون نسخه که احتمالا حاوی کافئین هستند
اعمال محدودیت بر مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا توسط کودکان
کافئین می‌تواند نقش یک داروی روان‌گردان را ایفا نماید و از این منظر، مصرف کافئین در کودکان و نوجوانان چندان بی‌خطر قلمداد نخواهد شد. بهتر راهکار این است که میزان مصرف روزانه کافئین در کودکان کمتر از ۲.۵ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن باشد. همچنین توصیه می‌شود که میزان مصرف کافئین در نوجوانان نیز از ۱۰۰ میلی‌گرم در روز تجاوز نکند.
بایستی به‌خاطر داشته باشیم که نوشیدنی‌های انرژی‌زا حاوی مقادیر زیادی قند هستند و این موضوع می‌تواند اعتیادآور باشد. میزان قند دریافتی روزانه در دوران کودکی با زندگی خشونت‌بار فرد در آینده ارتباط مستقیم دارد. اعتیاد به شکر برای کودکان مضر است. این مورد صرفا نمونه‌ای از اشکال اعتیاد به موادغذایی است که احتمالا تا دوران بزرگسالی ادامه یافته و در بروز بیماری فراگیر چاقی میان کودکان و بزرگسالان نقشی کلیدی دارد.
بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های دریافتی به‌صورت روزمره حاوی کافئین هستند و این موضوع بایستی در محاسبات مربوط به میزان مصرف کافئین مدنظر قرار گیرد.