خشونت در محیط کار نه‌تنها پدیده‌ای رو به گسترش است؛ بلکه بر اساس یک پژوهش جدید این معضل یکی از بزرگترین سرمایه‌های زندگی انسان یعنی سلامت روانی را به خطر می‌اندازد. محققان اخیرا به بررسی رابطه میان شرایط نامناسب محیط کار با اختلال بی‌خوابی؛ یکی از علائم شایع افسردگی بالینی پرداختند. آن‌ها مایل بودند که بدانند خشونت در محیط کار چگونه و از طریق کدام مکانیسم بر کیفیت خواب افراد تاثیر می‌گذارد؛ چرا که تا امروز تحقیقات محدودی در این زمینه انجام شده است.
مفهوم خشونت در محیط کار
خشونت در محیط کار بیانگر مجموعه‌ای از اقدامات بدون تفکر است که باعث می‌شود کارمندان احساس بی‌احترامی کرده و به‌صورت عامدانه نادیده گرفته شوند. افراد خشن از سوی همکاران خود سرزنش شده یا توسط یک مدیر غیرمسئول مورد آزار عمومی قرار می‌گیرند. همچنین خشونت در محیط کار به‌عنوان یک رفتار انحرافی با شدت کم برای صدمه زدن به هدف و نقض هنجارهای محیط کار برای احترام متقابل تعریف می‌شود.
کیفیت خواب
خواب یکی از عوامل اساسی برای حفظ سلامت عمومی انسان و کیفیت عملکرد وی در محیط کار است. از مدت‌ها پیش مشخص شده که کیفیت پایین خواب برای سلامت جسمی و روانی ما پیامدهای قابل‌توجهی را به‌دنبال دارد. به‌عنوان مثال عدم خواب کافی ریسک ابتلا به بیماری‌های جدی از جمله چاقی، دیابت و نارسایی‌های قلبی و عروقی را افزایش می‌دهد. بعلاوه کمبود خواب به مرور زمان موجب کاهش طول عمر انسان خواهد شد.
تاثیرات افکار منفی
بررسی تاثیرات غیرمستقیم خشونت در محیط کار بر علائم بی‌خوابی و در نتیجه سلامت عمومی نشان می‌دهند که افکار منفی یا مرور کردن ذهنی یک رویداد یا تعامل آزاردهنده با یک همکار تا مدت‌ها پس از پایان کار به قوت خود باقی خواهند ماند. محیط کاری ناسالم با تحریک افراد به مرور تجارب کاری منفی تبعات زیانباری را به‌دنبال دارد. افکار منفی بیانگر نوعی نگرانی شناختی فعال در رابطه با رویدادهای کاری یا تلاشی برای حل مشکلات شغلی و پیش‌بینی مشکلات کاری در آینده است.
با توجه به این‌که اکثر انسان‌ها بخش قابل‌توجهی از زمان و انرژی خود را در محل کار سپری می‌کنند؛ لذا افزایش دشمنی‌ها و اختلافات در محیط کار برای سلامت جسمانی و روانی آن‌ها ابدا مطلوب نیست. تحقیقات انجام شده طی ۲۰ سال گذشته نشان داده‌اند که فضاهای شغلی ناسالم در افزایش نرخ افسردگی، اعتیاد به موادمخدر و بروز مشکلات سلامت میان کارمندان تاثیرگذار هستند. تحقیقات بیشتر از تاثیرات مخرب این مشکلات برای سازمان‌ها و ادارات حکایت دارند. کاهش بهره‌وری، کمرنگ شدن تعهد کارمندان نسبت به مجموعه و افزایش هزینه‌های مالی از جمله پیامدهای نامطلوب جانبی برای کارفرمایان به‌شمار می‌روند.
تکنیک‌های مقابله با پیامدهای ناشی از محیط شغلی ناسالم
خبر خوب این‌که به منظور مقابله با تبعات منفی روانی ناشی از محیط کار ناسالم برای کارمندان، راهکارهای مفیدی وجود دارند. توانایی روانی تفکیک ساعات کاری از غیرکاری و آرامش ۲ عامل تعیین‌کننده جهت مقابله با پیامدهای فعالیت در محیط شغلی نامطلوب محسوب می‌شوند. کارمندانی که از توانایی روانی بهتر برای تفکیک ساعات کاری و غیرکاری برخوردار هستند؛ پس از ترک محیط کار استراحت کرده و حتی با ناملایمات فضای شغلی خود نیز به شکلی معقول‌تر مقابله می‌کنند.
جدا شدن روانی از کار
جدا شدن روان‌شناختی نشانگر اجتناب از افکار، اعمال یا احساسات مرتبط با شغل است. بیان جملاتی نظیر “من اصلا به کار فکر نمی‌کنم” یا “خودم را از کار دور می‌کنم” به جدا شدن روانی کارمندان از فعالیت شغلی کمک می‌کنند. نرخ بروز اختلالات خواب در افرادی که قادر به فاصله گرفتن از افکار کاری در ساعات غیرکاری هستند به‌مراتب کمتر خواهد بود. مشارکت در فعالیت‌های ورزشی و برنامه‌ریزی برای رویدادهای آینده نظیر گذراندن تعطیلات پایان هفته با دوستان یا اعضای خانواده به فاصله گرفتن از افکار شغلی کمک می‌کنند.
آرامش
بی‌تردید حفظ توازن میان زندگی شخصی و شغلی مستلزم نوعی اولویت‌بندی است. احساس آرامش در طولانی‌مدت موجب کاهش مشکلات سلامتی شده و به احیاء توان ذهنی و بدنی انسان کمک می‌کند. همچنین احساس آرامش در کنترل افکار منفی، علائم بی‌خوابی، افزایش حس امنیت شغلی و بهبود عملکرد شغلی تاثیرگذار است.
برخی فعالیت‌های خارج از محیط کار نظیر مدیتیشن، پیاده‌روی، گوش دادن به موسیقی و وقت‌گذرانی با دوستان از جمله راهکارهای اجتماعی مناسب برای دستیابی به آرامش به‌شمار می‌روند.
سازمان‌ها چگونه می‌توانند با شرایط نامطلوب فضاهای کاری مقابله کنند؟
موسسات به منظور کاهش شرایط نامطلوب در محیط‌های کاری می‌توانند به اقدامات زیر متوسل شوند:
- افزایش سطح آگاهی
- از کارکنان خود حمایت کرده و پاسخگویی پیوسته خود را به آن‌ها نشان دهید
- رفتار مناسب، نحوه الگوبرداری از آن و شیوه مقابله با رفتارهای پرخاشگرانه را آموزش دهید
- مهارت‌های تحمل احساسات، هوش هیجانی و روش‌های آگاهی ذهنی را به کارکنان آموزش دهید
کلام نهایی
افراد گاها در کنترل احساسات یا افکار شغلی خود ناتوان ظاهر می‌شوند؛ اما استراحت کردن، وقت‌گذرانی با دوستان و خانواده و انجام فعالیت‌های مفرح به رهاسازی ذهن از افکار شغلی کمک می‌کنند. در صورت تشدید مشکلات ناشی از فضای کار می‌توانید نزد یک مشاور مراجعه نموده یا به‌دنبال یافتن شغلی جدید و سازگارتر با روحیات خود باشید.