مدیتیشن تمرینی جهت آرام نمودن ذهن و تمرکز درونی برای مدت زمانی مشخص است. مدیتیشن نوعی عمل باستانی است که تاثیرات چشمگیر آن بر کاهش استرس، تقویت آرامش، قوه حافظه، تمرکز و خلق‌وخو از طریق تحقیقات مدرن به اثبات رسیده است. اما آیا تمرینات مدیتیشن واقعا به افزایش طول عمر انسان کمک خواهند کرد؟
شواهد علمی نشان می‌دهند که انجام منظم تمرینات مدیتیشن در کنترل و کاهش علائم اختلالات روانی نظیر اضطراب و استرس موثر خواهد بود؛ موضوعی که مشخصا می‌تواند در کاهش نرخ مرگ و میر موثر باشد. نقش مثبت مدیتیشن در تقویت سیستم ایمنی بدن و کاهش سطح هورمون استرس موسوم به کورتیزول از طریق تحقیقات اخیرا انجام شده به اثبات رسیده است. افزایش سطح هورمون کورتیزول در شرایط پر استرس، ریسک مرگ و میر ناشی از ابتلا به بیماری‌های قلبی نظیر آترواسکلروز و سندرم متابولیک را تشدید خواهد کرد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که انجام تمرینات مدیتیشن به‌صورت منظم احتمالا موجب کاهش تعداد دفعات مراجعه نزد پزشک یا کاهش مدت زمان بستری در بیمارستان خواهد شد. بر اساس یک پژوهش انجام شده در سال ۲۰۱۱، تمرینات مدیتیشن احتمالا به کاهش حجم چربی‌های خطرناک در ناحیه شکم و پهلوها کمک خواهند کرد.
پژوهش
نشریه آمریکایی قلب و عروق با هدف ارزیابی تاثیرات مدیتیشن روی ریسک مرگ و میر به بررسی ۲ آزمایش کنترل‌شده تصادفی پرداخت. گروه اول شامل شرکت‌کنندگانی با فشارخون بالا بودند که با میانگین سنی ۸۱ سال در یک خانه سالمندان زندگی می‌کردند. گروه دوم نیز شامل بزرگسالان مسن‌تر جامعه با میانگین سنی ۶۷ سال بود. شرکت‌کنندگان به ۲ گروه مجزا تقسیم شدند و دستورالعمل‌های مربوط به مدیتیشن متعالی، مدیتیشن ذهن آگاهی، آرامش ذهنی و تکنیک‌های پیش‌رونده آرام‌سازی عضلات در اختیار آن‌ها قرار گرفت. اعضای گروه کنترل در دوره‌های آموزش سلامت عمومی نیز شرکت کردند.
مدیتیشن متعالی (Transcendental Meditation) در واقع تکنیک ساده‌ای است که شامل راحت نشستن با چشمان بسته طی ۲ جلسه ۱۵ تا ۲۰ دقیقه‌ای در هر روز است. آموزش مدیتیشن ذهن آگاهی بر تنفس و مشاهده افکار ناشایست هنگام شکل‌گیری در ذهن متمرکز خواهد بود. افراد مورد مطالعه با استفاده از تکنیک‌های آرامش ذهنی تشویق شدند تا در هر جلسه یک عبارت یا جمله را برای خود تکرار کنند. نهایتا افرادی که از تکنیک‌های آرامش‌بخش پیش‌رونده عضلات استفاده می‌کنند؛ تحت آموزش قرار گرفته و به‌تدریج از تنش‌های موجود در گروهی از عضلات رها می‌شوند. این افراد نهایتا به آرامشی فراگیر دست خواهند یافت.
شرکت‌کنندگان پس از ۳ ماه مورد ارزیابی قرار گرفتند. میزان فشارخون در گروه‌های شرکت‌کننده در مدیتیشن متعالی نسبت به سایر گروه‌های مدیتیشن و کنترل به میزان قابل‌توجهی پایین‌تر بود. اما یقینا بررسی دادهها در طولانی‌مدت جذابیت بسیار بیش‌تری را به‌همراه خواهد داشت. محققان برای تعیین وضعیت حیاتی شرکت‌کنندگان به برخی آزمایشات پیشین آن‌ها رجوع کردند. این دادهها از شاخص ملی مرگ و میر که توسط مرکز ملی آمار بهداشت ارائه می‌شود؛ استخراج شدند. در میان ۲۰۲ نفر از افراد شرکت‌کننده در ۲ آزمایش بالینی اولیه، ۱۰۱ نفر از آن‌ها فوت کرده بودند. این مرگ و میرها جهت تعیین علت مرگ بر اساس معیارهای طبقه‌بندی ملی بیماری‌ها (ICD-9) کدگذاری شدند.
نتایج نشان داد که به‌طور متوسط پس از ۷.۶ سال (و حداکثر ۱۹ سال)، نرخ مرگ و میر ناشی از کلیه عوامل میان افراد شرکت‌کننده در تمرینات مدیتیشن متعالی حدودا ۲۳ درصد کمتر بود. همچنین ریسک ابتلای این افراد به بیماری‌های قلبی و عروقی و سرطان نیز به‌ترتیب ۳۰ و ۴۹ درصد کمتر از سایرین بود.
طول عمر
نویسندگان این پژوهش ادعا می‌کنند که مزایای مدیتیشن تقریبا با داروهای درمان فشارخون بالا برابری می‌کند. این در حالیست که مدیتیشن فاقد هرگونه عارضه جانبی است. با این‌حال این افراد معتقدند که تمرینات مدیتیشن به‌عنوان جایگزینی برای درمان‌های دارویی قلمداد نشده و انجام این تمرینات صرفا با هدف کاهش فشارخون به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
به گفته نویسندگان چنین اقدامی نخستیم گام برای تجزیه و تحلیل طولانی‌مدت تاثیر روش‌های درمانی غیردارویی بر نرخ مرگ و میر افراد دچار فشارخون است. اکنون ۲ پرسش بسیار مهم کماکان بی‌پاسخ باقی‌مانده است:
- آیا مدیتیشن باعث افزایش طول عمر افراد دارای فشارخون طبیعی می‌شود؟
- کدام‌یک از تکنیک‌های آرامبخش یا مدیتیشن بیش‌ترین مزایا را در افزایش طول عمر انسان دارند؟
تحقیقات آینده احتمالا با اطمینان بیش‌تری به این پرسش‌ها پاسخ خواهند داد. با این‌حال بسیاری از افراد بابت تاثیرات مثبت مدیتیشن بر افزایش انرژی و کیفیت زندگی در کوتاه‌مدت خوشنود هستند. بنابراین توصیه می‌شود تا تمرینات مدیتیشن منظم را در برنامه زندگی روزمره خود بگنجانید.