خودکشی یکی از شایع‌ترین دلایل مرگ و میر در میان نوجوانان و جوانان به‌شمار می‌رود. در سال ۲۰۱۴ حداقل ۲۱۴۵ فرد نوجوان بر اثر خودکشی جان خود را از دست دادند. بدین‌ترتیب خودکشی پس از جراحات غیرعمدی به دومین عامل مرگ و میر نوجوانان تبدیل شده است. موضوع کاملا شگفت‌آور اینکه سرطان و بیماری‌های قلبی به‌ترتیب موجب ۸۰۰ و ۳۵۰ مورد فوتی شدند و عنوان چهارمین و پنجمین عامل بزرگ مرگ و میر را به خود اختصاص دادند. حتی در افرادی با سن و سال کمتر و کودکان ۹ تا ۱۲ ساله نیز خودکشی یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر محسوب می‌شود؛ به گونه‌ای که مرگ ۱۱۷ کودک بر اثر خودکشی طی سال ۲۰۱۴ موجب شد تا خودکشی به‌عنوان چهارمین عامل کلیدی مرگ‌ومیر در میان کودکان شناخته شود.
آمار
متاسفانه آمار نشان می‌دهند که میزان خودکشی در نوجوانان رو به افزایش است. پس از روند کاهشی نرخ خودکشی در حد فاصل سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۷، میزان خودکشی نوجوانان مجددا روندی صعودی را در پیش گرفت. کارشناسان در توضیح دلایل احتمالی این پدیده به موارد زیر اشاره می‌کنند:
- دسترسی فزآینده به سلاح‌های گرم و سرد
- افزایش میزان مصرف الکل
- تاثیرات شبکه‌های اجتماعی اینترنتی نظیر فیس‌بوک
- افزایش تعداد نوجوانانی که با سنین بالاتر مشغول خدمت نظامی بوده یا از جنگ‌های طاقت‌فرسا بازگشته‌اند
یکی دیگر از فرضیه‌های محتمل برای افزایش نرخ خودکشی نوجوانان این است که در صورت ابتلای این افراد به افسردگی، تعداد کمتری از آن‌ها با تجویز داروهای ضد افسردگی درمان می‌شوند. سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز در سال ۲۰۰۳ پیرامون ارتباط میان عدم تجویز داروهای ضد افسردگی و خودکشی هشدار داد. با این‌حال از آنجا که افسردگی درمان نشده مشخصا یکی از عوامل خطرآفرین برای خودکشی به‌شمار می‌رود؛ لذا کاهش میزان مصرف داروهای ضد افسردگی در میان نوجوانان می‌تواند به تشدید پیامدهای ناخواسته زمینه‌ساز خودکشی منجر شود. هر ساله بیش از ۴ میلیون مورد اقدام به خودکشی در سراسر جهان به ثبت می‌رسد و حدودا ۹۰ هزار مورد از آن‌ها به نوجوانان مربوط می‌شود. این پدیده بدان معناست که تقریبا در هر ۵ دقیقه ۱ نوجوان بر اثر خودکشی جان خود را از دست می‌دهد.
عوامل خطرزا
در کنار افسردگی درمان نشده عوامل دیگری به شرح زیر نیز در تشدید ریسک خودکشی موثر هستند:
- اختلالات خلقی
- اضطراب مزمن
- سابقه اقدام به خودکشی
- عوامل ژنتیکی شامل سابقه خانوادگی خودکشی یا شرایط روانی
- اختلال رفتاری
- کودک آزاری
- تجاوز جنسی
- وقایع استرس‌آور نظیر برهم خوردن روابط و مشکلات خانوادگی
- سوء مصرف موادمخدر و الکل
- اختلالات خوردن
- مورد آزار و اذیت قرار گرفتن
- ترک مدرسه
- سوء استفاده جنسی در مدرسه
- مصرف برخی داروهای خاص نظیر داروهای ضد افسردگی، داروهای درمان‌کننده اختلال ADHD و داروهای ضد انعقادی
- خودکشی در نوجوانان دوجنس‌گرا و همجنس‌گرا بیشتر مشاهده می‌شود.
علائم هشداردهنده
علائم هشداردهنده خودکشی شامل موارد زیر هستند:
- برخورداری از افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود و جستجوی برای یافتن روش‌های صدمه زدن به خویشتن
- نوشتن پیرامون مرگ و سایر ایده‌های خودکشی
- افزایش سوء مصرف الکل و موادمخدر
- احساس بی‌هدف بودن و نداشتن هیچ دلیلی برای ادامه زندگی
- علائم اضطراب
- احساس گرفتاری به گونه‌ای که انگار برای خروج از مشکلات و وضعیت کنونی هیچ راهی وجود ندارد
- احساس ناامیدی
- کناره‌گیری از دوستان، اعضای خانواده و فعالیت‌های معمول
- احساس عصبانیت کنترل نشده و انتقام‌جویی از برخی افراد
- بی‌انگیزگی و انجام اعمال از روی بی‌پروایی
- تغییرات چشمگیر در خلق‌وخو
در صورت مشاهده علائم هشداردهنده خودکشی در نوجوان خود به هیچ عنوان آن‌ها را نادیده نگیرید. به غرایز خود اعتماد نموده و در راستای افزایش دانش خود تلاش کنید.
پیشگیری
هر ساله تعداد بسیار زیادی از موارد خودکشی ناموفق در سراسر جهان به ثبت می‌رسد. بر اساس برآورد کارشناسان، ۲۰ تا ۲۵ درصد از نوجوانان در مراحلی از زندگی خود به خودکشی فکر می‌کنند و در ازای هر خودکشی موفق حدودا ۵ تا ۴۵ مورد اقدام به خودکشی وجود دارد. این پدیده ضرورت توجه مستمر والدین و متخصصان نسبت به رفتارهای نوجوانان را بیش از پیش آشکار می‌کند. به منظور پیشگیری از خودکشی توجه به نکات زیر امری ضروری است:
- شناخت عوامل خطرزا و علائم هشداردهنده خودکشی
- چنان‌چه تصور می‌کنید کودک شما قصد آسیب رساندن به خود را دارد؛ در این‌صورت با یک پزشک متخصص اطفال یا یک روانپزشک مشورت نمایید.
- در صورت مشاهده علائم هشداردهنده خودکشی در نوجوان خود از عدم وجود هرگونه سلاح یا داروی مرگبار در منزل اطمینان حاصل کنید.
- احساس اضطراب و افسردگی غالبا به‌عنوان بزرگترین ریسک فاکتورهای خودکشی قلمداد می‌شوند؛ لذا در صورت ظهور این علائم در نوجوان خود با یک پزشک متخصص تماس بگیرید.