درمان شناختی رفتاری برای درمان انواع بیماری‌ها از جمله اختلالات طیفی اوتیسم (ASD) مورد استفاده قرار می‌گیرد. گفتار درمانی به بیماران کمک می‌کند تا مشکلات خود را مدیریت نموده و چگونگی درک رفتارها، احساسات و افکار خود را فرا بگیرند.
درمان شناختی رفتاری چیست؟
درمان شناختی رفتاری (CBT) روشی است که به‌دنبال آشنا نمودن بیماران با افکار، انتظارات و نگرش‌های خود جهت تغییر باورهای نادرست و منفی است. این روش یکی از رایج‌ترین متدهای روان‌درمانی بوده و در بردارنده ۲ رویکرد مختلف درمان رفتاری و شناختی است. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهند که این رویکرد در درمان طیف وسیعی از اختلالات و بیماری‌های روانی مفید واقع می‌شود. هدف از به‌کارگیری این روش درمانی، کم به بیمار برای شناسایی افکار منفی و مقابله با آن‌ها است. در عین‌حال بیمار می‌تواند استراتژی‌های خودیاری برای مقابله با شرایط فعلی را نیز فرا بگیرد.
درمان شناختی رفتاری به چه ترتیب عمل می‌کند؟
درمان شناختی رفتاری از مفهوم “رفتارگرایی” سرچشمه می‌گیرد. رفتارگرایی در واقع رویکردی روانشناختی مبتنی بر این فرضیه است که تمامی رفتارهای انسانی قابل یادگیری هستند. بنابراین از دیدگاه رفتارگرایانه، رفتارهای جدید قابلیت یادگیری بوده و رفتارهای فعلی ماهیتی ناخودآگاه دارند. یکی از اهداف درمان شناختی رفتاری تغییر تفکرات و رفتارهای خاصی است که از تحقق نتایج مثبت جلوگیری می‌کنند.
سایر روش‌های روان‌درمانی شامل کنکاش در گذشته بر یادگیری احساسات بیمار تمرکز دارند؛ در حالی‌که درمان شناختی رفتاری عمدتا بر موقعیت، وضعیت و افکار فعلی بیمار متمرکز خواهد بود. در روش CBT مشاور به بیمار کمک می‌کند تا با تجزیه مشکلات به بخش‌های کوچکتر قادر به درک آن‌ها باشد. بدین‌ترتیب درک شیوه ارتباط مشکلات با یکدیگر و تاثیر آن‌ها بر افکار و احساسات برای شخص بیمار تسهیل خواهد شد. موقعیت، افکار، احساسات و اعمال و حالات جسمانی از جمله مولفه‌هایی هستند که مشاور احتمالا به کنکاش پیرامون آن‌ها خواهد پرداخت.
هنگامی‌که بیمار قادر به تشخیص این اجزاء باشد؛ در این‌صورت به آسانی می‌تواند مشکل، تاثیرات و نحوه مقابله با آن را تعیین نماید. بنابراین بیماران با کمک درمان شناختی رفتاری قادر به جایگزینی افکار منفی با انواع مثبت‌تر خواهند بود. CBT می‌تواند به درمان اختلالات روانشناختی مختلف نظیر اضطراب، اختلالات هراس، افسردگی، اختلالات خوردن، استرس، استرس پس از حادثه، اختلال وسواس اجباری، روان‌پریشی و اختلال دو قطبی کمک کند. اخیرا از این روش درمانی برای معالجه اختلال طیفی اوتیسم نیز استفاده شده است.
اختلال طیفی اوتیسم چیست؟
اختلال طیفی اوتیسم (ASD) نوعی اختلال رشدی است که با درگیری محسوس فرد در رفتارهای تکراری، محدودیت در برقراری ارتباط آزادانه و تعامل اجتماعی با دیگران قابل تشخیص است. شدت علائم در فرد بیمار بعضا بسیار خفیف است؛ اما وجود چندین علامت به‌صورت همزمان غالبا بر توانایی مدیریت فرد در زندگی روزمره تاثیر منفی می‌گذارد.
مزایای درمان شناختی رفتاری برای مبتلایان به اوتیسم
- کاهش سطح اضطراب در بیماران مبتلا به اختلال طیفی اوتیسم
اضطراب مشکلی شایع و مختل‌کننده در مبتلایان به اوتیسم محسوب می‌شود. مبتلایان به اوتیسم معمولا با چندین بیماری دیگر نیز دست‌به‌گریبان هستند؛ بیماری‌هایی که اضطراب یکی از عوامل زمینه‌ساز آن‌ها به‌شمار می‌رود. بر اساس یک پژوهش انجام شده توسط محققان دانشگاه یورک حدودا ۷۰ درصد کودکان مبتلا به اوتیسم با گونه‌ای از مشکلات عاطفی مواجه خواهند شد. تقریبا نیمی از این افراد دچار اضطراب بوده و ۲۵ تا ۴۰ درصد از آن‌ها با مشکل عصبانیت یا افسردگی مواجه می‌شوند. علاوه بر این پژوهش فوق نشان داد که روش CBT نه‌تنها در کنترل اضطراب بلکه در مدیریت بهتر سایر مسائل عاطفی نیز به بیماران اوتیسمی کمک می‌کند.
- کمک به بیماران برای کنترل موقعیت‌های استرس‌زا
کودکان و نوجوانان مبتلا به اوتیسم هنگام مواجهه با شرایط استرس‌زا احتمالا دچار مشکل خواهند شد. درمان شناختی رفتاری برای کودکانی با علائم خفیف اوتیسم تجویز می‌شود. این روش درمانی بر تعیین عوامل محرک برخی رفتارهای خاص تمرکز دارد. بدین‌ترتیب کودک شخصا قادر به تشخیص سناریوهای گوناگون خواهد بود. به‌عنوان مثال هنگامی‌که کودکان پاسخ‌های عملی موردنیاز برای یک موقعیت خاص را فرا می‌گیرند؛ با شیوه مقابله با اضطراب یا ترس ناشی از آن موقعیت نیز آشنا می‌شوند. در نتیجه آن‌ها می‌توانند افکار منفی را کنترل و افکار مثبت را با آن‌ها جایگزین نمایند.
- کمک به بیماران اوتیسمی برای تغییر باورهای نادرست
مبتلایان به اوتیسم احتمالا دارای باورهای نادرستی هستند. این باورها در اشکالی نظیر عقاید نادرست یا غیرمنطقی از جمله افکار منفی تجلی پیدا می‌کنند. برخی از این اعتقادات شامل تفکر “همه یا هیچ” یا “سیاه و سفید” است. در این‌حالت تفکر فرد حول یک پدیده دارای جنبه افراط و تفریط خواهد بود. به‌عنوان مثال هنگامی‌که بیمار به توانایی خود برای تکمیل یک کار فکر می‌کند؛ احتمالا عملکرد خود را بسیار مطلوب یا وحشتناک تصور خواهد کرد.
تعمیم افکار منفی یکی دیگر از ویژگی‌های بیماران اوتیسمی محسوب می‌شود. انجام ندادن مطلوب یک کار توسط بیمار احتمالا موجب می‌شود تا وی عملکرد خود در سایر حوزه‌ها را مطلوب قلمداد نکند. درمان شناختی رفتاری از دهه ۱۹۶۰ وجود داشته و کماکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.