اضطراب به‌عنوان احساس ترس، عصبی بودن یا نگرانی فرد هنگام مواجهه با یک تفکر خاص تعریف می‌شود. کودکان در مقایسه با بزرگسالان ترس و اضطراب بیش‌تری را تجربه می‌کنند. این ترس‌ها غالبا طبیعی بوده و با افزایش سن انسان به تدریج از بین می‌روند. با این‌حال احساس اضطراب در برخی کودکان بر رفتارها و فعالیت‌های روزمره آن‌ها تاثیر گذاشته و عملکرد آن‌ها در مدرسه و داخل یا خارج منزل را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
علائم اضطراب سلامتی
کودکان در صورت مواجهه با اضطراب علائم مختلفی را از خود بروز خواهند داد. برخی کودکان برای درک افکار عجیب خود احتمالا به اندازه کافی بالغ نیستند؛ در حالی‌که تاثیرات و علل بروز اضطراب بسته به سن آن‌ها متفاوت خواهند بود. در ادامه به بیان چند مورد از علائم احتمالی اضطراب سلامت در کودکان می‌پردازیم:
- بیان یک یا چند دغدغه مرتبط با سلامت به‌صورت روزمره
- درخواست مکرر از والدین جهت سنجش درجه حرارت بدن
- شکایات مکرر در خصوص سلامتی حتی پس از تائید سلامت کودک توسط پزشک
- تمایل آن‌ها برای دانش‌اندوزی پیرامون میکروب‌ها و بیماری‌ها در مقایسه با سایر بچه‌های هم‌سن خود بسیار بیشتر است.
- نگرانی بیش از حد کودک برای ابتلا به انواع تومورها و سرطان‌ها
- کودک هنگام ملاقات با یک بیمار حالتی مضطرب و عصبی دارد.
- گرایش به استفاده مکرر از باندهای پانسمان زخم
- تظاهر برای بیمار بودن حتی پس از درمان کامل بیماری
- کودک هنگام شنیدن اخبار مرتبط با بیماری‌ها از طریق افراد مختلف، تلویزیون یا رادیو دچار اضطراب می‌شود.
- تلاش برای یافتن یک توده مرموز در بدن
- تحقیق کردن پیرامون بیماری‌هایی که اخیرا مطالبی در رابطه با آن‌ها به گوش رسیده است.
- بازگشت از مدرسه یا مرخصی‌های مکرر به‌دلیل کسالت احوال
- دردهای بدنی مرموز که حتی پزشکان نیز قادر به تشخیص آن‌ها نیستند.
دلایل شکل‌گیری اضطراب سلامتی
برای پیدایش احساس اضطراب سلامت در ذهن کودکان دلایل مختلف و متعددی وجود دارند. در مواردی که پدر و مادر کودک تحت تاثیر یک بیماری قرار دارند؛ این وضعیت می‌تواند موجب اضطراب یا ترس کودک شود. این گونه از ترس طی چند هفته تا چند ماه از بین می‌رود؛ اما تجاربی شخصی نظیر از دست دادن پدر بر اثر سرطان یا بیماری شدید وی به‌دلیل آنفولانزا احتمالا پیامدهای سهمگین‌تری را به‌دنبال خواهند داشت. چنین وضعیتی موجب مضطرب شدن کودک و ابتلای احتمالی وی به همان بیماری خواهد شد. اضطراب سلامت در کودکان بعضا با ارتباطات محیطی آن‌ها در ارتباط است. چنان‌چه کودک اخبار مربوط به شیوع ویروس و مرگ‌ومیر انسان‌ها را تماشا کند؛ در این‌صورت افکار ترسناک مرگ از بیماری احتمالا در وی پدیدار خواهند شد. اگرچه کودکان فاقد آگاهی کامل از بیماری‌ها هستند؛ اما برخی داستان‌های خیالی احتمالا موجب ترس آن‌ها می‌شوند.
کودکان در صورت عدم دسترسی به رسانه از طریق معاشرت با دوستان اطلاعات خود را بروز می‌کنند. به‌عنوان مثال هنگامی‌که کودک در جریان اخبار آنفولانزای خوکی و مرگ‌ومیر ناشی از آن قرار می‌گیرد؛ بلافاصله به داستان‌پردازی در ذهن خود پرداخته و تصور می‌کند که کودکان مبتلا به این بیماری ظرف مدت ۱ ماه از بین می‌روند. بنابراین ارتباط کودک با سایرین می‌تواند موجب احساس ترس یا اضطراب غیرضروری شود. همچنین احساس واهمه والدین از بیماری‌ها احتمالا کودک را به سوی اضطراب سوق خواهد داد.
کمک به کودک برای غلبه بر اضطراب سلامت
در خصوص قوه دفاعی بدن انسان و توانایی حفاظتی آن در برابر میکروب‌ها و ویروس‌ها صحبت کنید. کودکان احتمالا درباره بیماری‌ها اخبار فراوانی را می‌شنوند؛ اما از درک عملکرد معجزه‌آسای سیستم دفاعی بدن عاجز هستند. بعلاوه والدین بایستی تفاوت میان بیماری‌های طبیعی و سرطان را برای کودک تبیین نمایند. چنان‌چه یکی از دوستان کودک دچار بیماری باشد؛ در این‌صورت احتمالا وی دچار احساس سردرگمی و اضطراب خواهد شد. در خصوص نقش بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی در تقویت سیستم ایمنی بدن با کودک صحبت کنید. همچنین توضیح دهید که با افزایش سن، ریسک ابتلای انسان به بیماری‌ها افزایش یافته و کودکان برای بیمار شدن هنوز بسیار جوان هستند.
درمان اضطراب سلامت
برای درمان اضطراب کودکان چندین روش درمانی وجود دارد. درمان شناختی رفتاری متداول‌ترین متد درمانی پیش روی پزشکان محسوب می‌شود. این روش درمانی به کودک کمک می‌کند تا افکار مرتبط با سلامتی و مدیریت بیماری‌ها را درک نماید. این روش درمانی موثر غالبا برای جوانان به‌کار گرفته می‌شود.
فرآیند درمان کودک طی ۱۰ تا ۱۵ جلسه انجام می‌شود. این روش الگوی فکری کودکان را تغییر داده و غلبه آن‌ها بر استرس را تسهیل خواهد کرد. هیچ شواهدی وجود ندارد که نشان‌دهنده تاثیرگذاری این روش در کودکان زیر ۶ سال باشد. برای این گروه از کودکان روش‌هایی نظیر مشاوره یا تجویز دارو کارساز خواهد بود. در اکثر مواقع با افزایش سن کودک از اضطراب وی کاسته خواهد شد.