سرطان خون بر نحوه تولید و عملکرد سلول‌های خونی تاثیر می‌گذارد. خون درون مغز استخوان تولید می‌شود؛ مکانی که منشاء بسیاری از اشکال سرطان خون به‌شمار می‌رود. سلول‌های خونی که درون بافت مغز استخوان تولید می‌شوند؛ شامل گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت هستند. در اکثر اشکال سرطان خون، رشد غیرقابل کنترل گونه‌ای غیرطبیعی از سلول‌های خونی روند تولید سلول‌های طبیعی را مختل می‌کند. سلول‌های سرطانی خون موجب اختلال در اعمال طبیعی سلول‌های خونی نظیر مبارزه با عفونت‌ها و جلوگیری از خونریزی جدی می‌شوند.
۳ گونه عمده سرطان خون عبارتند از:
سرطان خون معمولا به ۳ گروه اصلی شامل لوسمی، لمفوم و میلوم طبقه‌بندی می‌شود. عاملی موسوم به لنفوسیت نوعی گلبول سفید است که با عفونت‌ها مبارزه می‌کند. لنفوسیت‌های غیرطبیعی به سلول‌های لنفوم تبدیل می‌شوند. این سلول‌ها درون غدد لنفاوی و سایر بافت‌های بدن تجمع یافته و تکثیر می‌شوند. این سلول‌های سرطانی به تدریج عملکرد سیستم ایمنی بدن را مختل می‌کنند.
لوسمی
تکثیر سریع گلبول‌های سفید غیرطبیعی خون موجب نوعی سرطان موسوم به لوسمی شده و این بیماری درون خون و مغز استخوان یافت می‌شود. لوسمی می‌تواند حاد یا مزمن باشد. لوسمی مزمن نیازمند درمان فوری است. سرعت پیشرفت بیماری در مقایسه با لوسمی حاد کندتر است.
تصویر مغز استخوان یک بیمار مبتلا به لوسمی که نشان‌دهنده سرطان مربوط به گلبول سفید خون است
بسیاری از بیماران مبتلا به لوسمی حاد با موفقیت به درمان‌ها پاسخ می‌دهند. در لوسمی مزمن سلول‌ها معمولا با سرعت آرامی تکثیر می‌شوند؛ زیرا به درمان‌های هدفمند بهتر پاسخ می‌دهند. شرکت در یک کارآزمایی بالینی امکان دسترسی به روش‌های درمانی تجربی برای برخی بیماران را فراهم می‌کند. بنابراین همواره توصیه می‌شود تا با پزشک خود مشورت نموده و در خصوص پیوستن به کارآزمایی بالینی تصمیم بگیرید. لوسمی تحت عنوان لنفوسیتی یا میلوژن طبقه‌بندی می‌شود. لوسمی لنفوسیتیک نشان‌دهنده رشد غیرطبیعی سلول‌ها است که به لنفوسیت‌های موجود در مغز استخوان تبدیل می‌شود. لنفوسیت‌ها نوعی گلبول سفید خون هستند که در سیستم ایمنی بدن نقشی کلیدی ایفا می‌کنند. رشد غیرطبیعی سلول‌ها در مغز استخوان بعدها به گلبول‌های سفید خون تعمیم پیدا می‌کند. به این اختلال لوسمی میلوژن گفته می‌شود.
۴ طبقه‌بندی اصلی لوسمی عبارتند از:
- لوسمی حاد میلوژن
- لوسمی میلوژن مزمن
- لوسمی لنفوسیتی حاد
- لوسمی لنفوسیتی مزمن
لوسمی می‌تواند در بزرگسالان و کودکان مشاهده شود. علائم لوسمی بسته به نوع و مراحل پیشرفت آن می‌تواند متفاوت باشد. این علائم شامل سردرد، تورم کبد و طحال، تب و لرز، تعریق شبانه و سایر علائم آنفولانزا نظیر درد استخوان، کاهش وزن، رنگ‌پریدگی، بروز لکه‌های قرمزرنگ روی پوست، تورم لوزه، تورم یا خونریزی لثه‌ها، ضعف و خستگی است.
لنفوما
سرطان لنفوم سیستم لنفاوی را تحت تاثیر قرار داده و موجب خروج بیش از حد مایعات از بدن و تولید سلول‌های ایمنی می‌شود. ۲ گونه اصلی سرطان لنفوم شامل لنفوم هوچکین و غیر هوچکین است. حدودا ۱۲ درصد از افراد مبتلا به لنفوم دچار لنفوم هوچکین هستند. این بیماری در مقطعی از زمان مرگبار تلقی می‌شد؛ اما امروزه به لطف پیشرفت‌های علمی می‌توان آن‌را درمان کرد.
تصویر سه‌بعدی از سلول لنفوم سرطانی
اکثر لنفوم‌های غیر هوچکین از نوع B-cell هستند. این سلول‌ها می‌توانند به شکلی سریع (گرید بالا) یا آهسته (گرید پایین) رشد نمایند. لنفوم‌های غیر هوچکین B-cell دارای ۱۴ گونه مختلف هستند. سایر اشکال لنفوم شامل گونه T-cell هستند. این سلول‌ها در واقع گونه دیگری از سرطان گلبول‌های سفید خون یا لنفوسیت‌ها به‌شمار می‌روند.
علائم لنفوم شامل تب، کاهش وزن، مشکلات تنفسی یا درد قفسه سینه، بثورات جلدی، خارش پوست، ضعف و خستگی، تعریق، ظهور گره‌های لنفاوی متورم در گردن، زیر بغل یا کشاله ران است.
میلوم
سرطان سلول‌های پلاسمای خون میلوم نام دارد. آنتی‌بادی‌های مقابله کننده با بیماری و عفونت در بدن توسط گلبول‌های سفید خونی موسوم به سلول‌های پلاسما تولید می‌شوند. تکثیر سلول‌های میلوم بر تولید و عملکرد طبیعی گلبول‌های سفید و قرمز خون تاثیر می‌گذارد. مقادیر بالا و غیرطبیعی این آنتی‌بادی‌های ناقص در جریان خون می‌تواند به کلیه آسیب برساند.
سلول‌های میلوم اقدام به تولید ماده‌ای با قابلیت تخریب بافت استخوانی نموده و نهایتا موجب شکستگی استخوان‌ها یا احساس درد می‌شوند. سلول‌های میلوم داخل بافت‌های نرم درون استخوان یعنی مغز استخوان تولید می‌شوند. سلول‌های میلوم از طریق جریان خون در بدن جابه‌جا شده و بعضا در برخی استخوان‌های دیگر تجمع پیدا می‌کنند. به‌طور کلی از این پدیده تحت‌عنوان میلوم چندگانه یاد می‌شود؛ چرا که غالبا بسیاری از نقاط مغز استخوان را درگیر می‌کند.
علائم و نشانه‌های میلوم شامل آنمی (کم‌خونی یا کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون)، آسیب‌های کلیوی (نارسایی کلیه)، کاهش وزن، افزایش بیش از اندازه کلسیم خون، افزایش استعداد ابتلا به عفونت، پوکی استخوان، تورم و درد استخوان‌ها، افزایش سطح پروتئین‌ها در خون یا مشاهده آن‌ها در ادرار است. این بیماری غالبا در مردانی مشاهده می‌شود که:
- به‌طور مداوم در معرض اشعه قرار دارند
- در صنایع وابسته به نفت فعالیت می‌کنند
- بالای ۵۰ سال سن داشته و چاق هستند
شیمی‌درمانی، ایمونومدولاتور (داروهایی که بخش‌های خاصی از سیستم ایمنی بدن را هدف قرار می‌دهند)، داروهای درمان آنمی، پرتودرمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و شرکت در کارآزمایی بالینی (که امکان دسترسی به روش‌های درمانی تجربه شده توسط سایر بیماران را فراهم می‌کند) از جمله گزینه‌های موجود برای درمان میلوم به‌شمار می‌روند.