افسردگی سالمندی نوعی اختلال روحی و روانی است که افراد مسن را درگیر نموده و احساس غم و اندوه یا افسردگی گاه و بیگاه از جمله علائم طبیعی آن بهشمار میروند. با اینحال افسردگی پایدار یکی از مشخصههای معمول دوران پیری محسوب نمیشود. افراد مسن بیش از سایرین با مشکل افسردگی بدونعلامت دستبهگریبان هستند. این نوع افسردگی همواره فاقد شرایط و معیارهای کامل افسردگی اساسی است؛ اما عدم درمان آن نهایتا میتواند به ایجاد افسردگی اساسی منجر شود. افسردگی در افراد مسن موجب کاهش کیفیت زندگی و افزایش ریسک خودکشی در آنها خواهد شد.
دلایل بروز افسردگی سالمندی
افسردگی در کلیه گروههای سنی فاقد یک دلیل واضح و منحصربهفرد است. اما برخی تحقیقات انجام شده از وجود رابطه میان این بیماری و عوامل ژنتیکی حکایت دارند. با اینحال عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و روانشناختی همگی در افسردگی افراد مسن تاثیرگذار هستند. تحقیقات نشان میدهند که عوامل زیر احتمالا در بروز افسردگی موثر خواهند بود:
- مقادیر محدود ترکیبات انتقالدهنده عصبی در مغز مانند سروتونین و نوراپینفرین
- وجود سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی
- تجربه رویدادهای ناگوار در زندگی نظیر سوء استفاده جسمی یا جنسی و مرگ یکی از عزیزان
عوارض مرتبط با افزایش سن احتمالا به بروز افسردگی در بزرگسالان سالمند منجر خواهد شد. این مشکلات احتمالا شامل موارد زیر هستند:
- تحرک محدود
- انزوا
- نزدیک دیدن مرگ به خود
- انتقال از دوران اشتغال به بازنشستگی
- مشکلات مالی
- سوء مصرف طولانیمدت موادمخدر
- مرگ دوستان، عزیزان یا همسر
- طلاق گرفتن
- شرایط پزشکی مزمن
علائم افسردگی سالمندی
علائم افسردگی در تمامی گروههای سنی مشترک بوده و شامل موارد زیر است:
- ناراحتی و اندوه
- احساس پوچی و بیارزش بودن
- تحریکپذیری
- خستگی
- اشک ریختن مداوم
- بیقراری
- عدم تمرکز
- مشکلات خواب
- تغییر در اشتها
- افکار خودکشی
- دردهای جسمی
افسردگی غالبا موجب ایجاد دردهای جسمانی در بزرگسالان مسن میشود؛ دردهایی که با بررسی سایر شرایط پزشکی بیمار قابل توضیح نخواهند بود.
تشخیص افسردگی سالمندی
تشخیص صحیح افسردگی سالمندی احتمالا فرآیندی دشوار خواهد بود. پزشک عمومی نخستین مرجع تشخیص بیماری در افراد مسن بهشمار میرود. چنانچه افراد مسن در خانه سالمندان یا مراکز بهزیستی نگهداری شوند؛ در اینصورت پرسنل بهداشتی احتمالا به وجود علائم افسردگی در آنها پی خواهند برد.
متخصص بهداشت روان ضمن بررسی علائم، خلقوخو، رفتار، فعالیتهای روزمره و سابقه سلامت خانوادگی سالمند احتمالا پرسشهای زیر را مطرح خواهد کرد:
- چه مدت است که احساس افسردگی میکنید؟
- چه عاملی موجب افسردگی شما شده است؟
- آیا در گذشته نیز علائم افسردگی را تجربه کردهاید؟
به منظور تشخیص افسردگی در شخص سالمند علائم بیماری بایستی برای مدت حداقل ۲ هفته قابل رویت باشند.
درمان افسردگی سالمندی
همانطور که افسردگی علت واحدی ندارد؛ برای درمان آن نیز یک روش درمانی واحد وجود نخواهد داشت. یافتن روش درمانی مناسب برای افسردگی غالبا فرآیندی زمانبر محسوب میشود. روش درمانی معمول شامل استفاده توامان از دارو، درمانهای غیر دارویی و تغییر سبک زندگی است. داروهایی که برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار میگیرند عبارتند از:
- مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)
- مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپینفرین (SNRI)
- داروهای ضد افسردگی سه حلقهای
- مهارکنندههای مونوآمین اکسیداز (MAOI)
- بوپروپیون
- میرتازاپین
تغییرات سبک زندگی که به منظور درمان افسردگی تجویز میشوند عبارتند از:
- افزایش فعالیت بدنی
- یافتن یک سرگرمی یا فعالیت مفرح جدید
- ملاقات منظم با اعضای خانواده و دوستان
- خواب روزانه به میزان کافی
- بهرهگیری از یک رژیم غذایی متعادل
همچنین سایر روشها نیز میتوانند به درمان افسردگی در سالمندان کمک کنند. بهعنوان مثال هنر درمانی فرآیندی است که در آن انسان احساسات خود را با خلاقیت ابراز میکند. در فرآیند روان درمانی نیز بیمار در محیطی خصوصی با یک درمانگر آموزشدیده گفتگو خواهد کرد.
زندگی با افسردگی سالمندی
افسردگی سالمندی احتمالا موجب وخامت هرچه بیشتر مشکلات ناشی از کهولت سن خواهد شد. تشخیص این وضعیت چندان آسان نیست؛ اما بهکارگیری روش درمانی مناسب میتواند کیفیت زندگی بیمار را تا حد قابلتوجهی افزایش دهد. اعضای خانواده و نزدیکان شخص سالمند و افسرده در مراقبت مطلوب از وی نقش بهسزایی دارند.