اختلال دیسفوری پیش از قاعدگی (PMDD) نوعی اختلال افسردگی اساسی و یک بیماری روانی است که تغییرات خلقی مشاهده شده طی دوره ۲ هفته‌ای پیش از آغاز قاعدگی را توصیف می‌کند. اگرچه ۸۰ درصد از زنان در این دوره با برخی مشکلات جسمانی و عاطفی مواجه می‌شوند؛ اما معیارهای تشخیصی PMDD تنها در ۳ تا ۸ درصد آن‌ها قابل مشاهده هستند. سندرم دیسفوری پیش از قاعدگی غالبا در اواخر دهه ۳۰ تا اواسط دهه ۴۰ زندگی زنان بروز پیدا می‌کند.
علائم PMDD
علائم اختلال دیسفوری پیش از قاعدگی مشابه اختلال افسردگی اساسی است. تحریک‌پذیری شایع‌ترین علامت این اختلال به‌شمار می‌رود. علائم فیزیکی PMDD شامل درد و تورم در ناحیه پستان‌ها است. اصلی‌ترین وجه تمایز میان PMDD و افسردگی معمولی به زمان‌بندی بروز علائم آن‌ها مربوط می‌شود. در صورت ظهور علائم در شخص بیمار اختلال PMDD با افزایش ریسک خودکشی مرتبط خواهد بود. سایر علائم PMDD عبارتند از:
- خلق‌وخوی افسرده، احساس ناامیدی یا افکار سرزنش‌کننده خود
- اضطراب، تنش و احساس عصبانیت شدید
- احساسات متنوع با نوسانات شدید و مکرر (به‌عنوان مثال احساس ناراحتی ناگهانی یا حساسیت مضاعف نسبت به ابراز مخالفت سایرین)
- عصبانیت یا تشدید درگیری با دیگران
- کاهش علاقه نسبت به فعالیت‌های معمول
- تمرکز دشوار
- احساس کمبود انرژی و خستگی
- تغییر در اشتها، پرخوری یا هوس‌های غذایی خاص
- خوابیدن خیلی کم یا بیش از اندازه
- احساس غوطه‌ور شدن در مشکلات یا ناتوانی در کنترل اوضاع
- سایر علائم جسمانی مانند سردرد، درد مفاصل یا عضلات و افزایش وزن
در کنار وجود علائم فوق تشخیص PMDD مستلزم مشاهده این علائم صرفا ۲ هفته پیش از آغاز قاعدگی و حداقل برای ۲ دوره متوالی خواهد بود. سایر معیارهای تشخیصی PMDD عبارتند از:
علائم PMDD بایستی به اندازه‌ای شدید باشند که عملکرد روزانه فرد را مختل نمایند (به‌عنوان مثال فاصله گرفتن از دوستان یا کاهش بهره‌وری در محیط کار). این علائم نبایستی از بیماری دیگری ناشی شده باشند.
درمان PMDD
درمان اختلال دیسفوری پیش از قاعدگی از طریق چند روش مختلف امکان‌پذیر است. تجویز دارو و تغییر سبک زندگی از جمله روش‌های درمان PMDD به‌شمار می‌روند. اعمال تغییراتی در رژیم غذایی نظیر خودداری از مصرف کافئین، کاهش مصرف سدیم و الکل احتمالا مفید واقع خواهد شد. هچنین ورزش کردن نیز در درمان علائم PMDD موثر است. سایر درمان‌های غیردارویی برای PMDD عبارتند از:
- آرام درمانی ( Relaxation Therapy) که موجب کاهش فشار خون، ضربان قلب، سرعت تنفس و کند شدن امواج مغزی می‌شود. این روش درمانی می‌تواند اختصاصا برای PMDD به‌کار گرفته شده و یا به‌صورت عمومی در قالب یوگا و مدیتیشن مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات انجام شده از نتایج متناقض این روش درمانی حکایت دارند.
- نور درمانی (Light Therapy) شامل به‌کارگیری نور طبیعی با طیف رنگی کامل است. اثربخشی بالینی نور درمانی کماکان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
- درمان کم خوابی: مبتلایان به PMDD همانند افراد دچار اختلال افسردگی اساسی به درمان مشکل کمبود خواب واکنش مناسبی نشان می‌دهند. بنابراین خواب شبانه مطلوب و کافی موجب کاهش علائم افسردگی PMDD شده و در مقابل خواب بی‌کیفیت و ناکافی تشدید این علائم را در پی خواهد داشت.
- درمان شناختی رفتاری (CBT) که بر کنترل خشم و تغییر احساسات و افکار متمرکز است. اگرچه شواهد بالینی فاقد مبنای مطالعاتی دقیقی هستند؛ اما با این‌حال CBT یک روش درمانی مناسب به‌نظر می‌رسد.
اختلال PMDD از طریق تجویز برخی داروها نیز قابل درمان است. بدین منظور معمولا از داروهای ضد افسردگی، ضد اضطراب و تثبیت‌کننده خلق‌وخو استفاده می‌شود. سایر گزینه‌های دارویی برای درمان PMDD عبارتند از:
- ویتامین‌ها و موادمعدنی مانند مکمل‌های کلسیم و منیزیم
- داروهای هورمونی نظیر دروسپیرنون، اتینیل استرادیول و دانازول
- داروهای مدر
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی
- داروهایی نظیر مفنامیک اسید (پونستل) یا ناپروکسن سدیم (ناپرلان)
- بتا بلاکرها نظیر آتنولول (تنورمین) یا پروپرانولول (ایندرال)