افسردگی یک اختلال بسیار شایع در جوامع انسانی بهشمار میرود. بر اساس اعلام منابع مورد اعتماد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها (CDC) از هر ۲۰ آمریکایی با سن بیش از ۱۲ سال تقریبا ۱ نفر آنها با گونهای از افسردگی دستبهگریبان است. این در حالیست که به گفته انستیتوی ملی بهداشت روان (NIMH) افسردگی در میان زنان بهمراتب شایعتر است. در واقع افسردگی میتواند در هر سن یا جنسیتی پدیدار شود. اشکال مختلف افسردگی شامل موارد زیر است:
- اختلال افسردگی مداوم (علائم بیماری برای مدت ۲ سال پایدار خواهند بود)
- افسردگی سایکوتیک
- افسردگی اساسی یا ماژور
- اختلال دو قطبی
- افسردگی پس از زایمان (در زنان و پس از تولد نوزاد رخ میدهد)
- اختلال عاطفی فصلی (معمولا در فصل زمستان بروز میکند)
- افسردگی همراه با اختلالات اضطرابی
افسردگی برای مبتلایان به این بیماری پدیدهای فراتر از یک وضعیت ناراحتکننده است؛ چرا که این بیماری میتواند طیف وسیعی از علائم نظیر مشکلات مربوط به سلامت جنسی را بههمراه داشته باشد. در ادامه به بررسی رابطه میان افسردگی و اختلالات عملکرد جنسی میپردازیم.
علائم و تفاوتهای جنسیتی
افسردگی میتواند آغاز رابطه جنسی و لذت بردن از آن را برای هر ۲ جنس زن و مرد دشوار نماید. با اینحال تاثیرات افسردگی بر عملکرد جنسی زنان و مردان تا حدودی با یکدیگر تفاوت دارند.
- زنان
به گفته انستیتوی ملی بهداشت روان شیوع بالاتر افسردگی در زنان از تغییرات هورمونی آنها ناشی میشود. بنابراین شرایط زیر احتمالا ریسک بروز افسردگی در زنان را افزایش خواهند داد:
- پیش از دوران قاعدگی و حین آن
- پس از زایمان
- مشغله کاری فراوان در محیط اشتغال، منزل یا زندگی خانوادگی
- دوره یائسگی مقدماتی و پس از آن
در چنین شرایطی زنان غالبا احساسات ناراحتکنندهای را بهصورت مداوم تجربه میکنند. در نتیجه احساس اعتماد به نفس آنها تضعیف شده و برای خود ارزش کمتری قائل خواهند شد. این احساسات میتوانند زندگی جنسی زنان را کاملا دگرگون نمایند. با افزایش سن، عوامل جسمانی میتوانند لذت رابطه جنسی را کاهش داده یا حتی آن را دردناک نمایند. تغییرات دیواره واژن میتواند رابطه جنسی را به یک فعالیت ناخوشایند تبدیل کند. همچنین کاهش سطح استروژن خون بهطور طبیعی میتواند تمایلات جنسی زنان را کاهش دهد. در صورت عدم تمایل زنان برای کمک گرفتن از روانپزشک و درمان افسردگی خود چنین شرایطی میتواند برای آنها دلهرهآور باشد.
- مردان
افسردگی، اعتماد به نفس پایین و احساس گناه از اصلیترین دلایل بروز اختلال نعوظ در مردان بهشمار میروند. تمامی موارد مذکور جزو علائم افسردگی هستند؛ اما افزایش سن و تشدید استرس بهطور طبیعی موجب بروز این مشکلات میشوند.
انستیتوی ملی بهداشت روان توضیح میدهد که مردان نیز هنگام مواجهه با افسردگی به احتمال فراوان تمایل خود برای برقراری رابطه جنسی را از دست میدهند. چنین شرایطی احتمالا بدان معناست که از نظر مردان افسرده جنس مخالف هیچگونه جذابیتی ندارد. در مردان مصرف داروهای ضد افسردگی نظیر مونوآمین اکسیداز، مهارکنندههای بازجذب سوتونین و نوراپینفرین (SNRI) و مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) با بروز ناتوانیهای جنسی مستقیما در ارتباط است. همچنین مصرف این داروها احتمالا موجب تاخیر در ارگاسم یا انزال زودرس میشود.
مشکلات سلامت جنسی در زنان و مردان میتوانند در القاء احساس پوچی به آنها و تشدید علائم افسردگی موثر باشند. این چرخه معیوب به تدریج موجب وخامت علائم افسردگی و عملکرد جنسی در انسان خواهد شد.
علل و ریسک فاکتورها
اختلالات ژنتیکی و مشکلات هورمونی موجب برهم خوردن تعادل ترکیبات شیمیایی در مغز و بروز افسردگی خواهند شد. همچنین افسردگی میتواند همراه با سایر بیماریها نمود پیدا کند. برخی از شایعترین علائم افسردگی عبارتند از:
- احساس غم و اندوه
- از دست دادن تمایل برای انجام فعالیتهای موردعلاقه در گذشته
- احساس گناه و ناامیدی
- بیخوابی و احساس خستگی
- تحریکپذیری و اضطراب
- احساس ضعف و درد
- اختلال عملکرد جنسی
- مشکلات تمرکز
- افزایش یا کاهش شدید وزن (معمولا به دلیل تغییر عادات غذایی)
- افکار خودکشی
بهطور کلی هرچه افسردگی شدیدتر باشد؛ تاثیرات آن بر عملکرد جنسی نیز مشهودتر خواهند بود.
میل جنسی در مغز کنترل میشود و اندامهای جنسی نیز به منظور تقویت جریان خون بر هورمونهای شیمیایی مغز متکی هستند. برهم خوردن توازن این هورمونها در افراد افسرده موجب دشوار شدن فعالیت جنسی در انسان میشود.
گزینههای درمانی
درمان افسردگی تنها یکی از روشهای مقابله با اختلالات جنسی بهشمار میرود. در واقع حدودا ۷۰ درصد بزرگسالان افسرده حتی بدون درمان بیماری خود نیز دارای میل جنسی مناسب هستند. بنابراین بهرهمندی از ذهنیت مثبت نسبت به خویشتن در بهبود علمکرد جنسی تاثیر بهسزایی دارد.
برخی داروهای ضد افسردگی نظیر میرتازاپین، نفازودون و بوپروپیون معمولا فاقد عوارض جانبی جنسی هستند. با اینحال به منظور ارتقاء سلامت جنسی خود توصیه میشود تا به موارد زیر عمل نمایید:
- داروی ضد افسردگی خود را پس از رابطه جنسی مصرف کنید
- در خصوص مصرف داروهای تقویتکننده عملکرد جنسی (نظیر ویاگرا) با پزشک مشورت کنید
- به منظور بهبود خلقوخو و سلامت جسمانی خود بهطور مرتب ورزش کنید
- در خصوص تاثیرات افسردگی بر سلامت جنسی با همسر خود گفتگو کنید. ارتباط آزاد به کاهش احساس گناه و پوچی کمک میکند.