حدودا ۵ درصد کودکان در جهان دچار اختلال کمتوجهی- بیشفعالی (ADHD) بوده و حدودا نیمی از آنها حتی در سنین بزرگسالی نیز کماکان دارای علائم این اختلال هستند. بر اساس برآورد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریها این رقم در جوامع کوچکتر حتی بیشتر نیز خواهد بود. علاوه بر این اختلال ADHD در بسیاری از بزرگسالان هرگز تشخیص داده نمیشود.
عدم تشخیص و درمان ADHD احتمالا مشکلات جسمانی و روانی متعددی را ایجاد نموده و روابط شخصی و اجتماعی فرد را تحتالشعاع قرار میدهد. شناخت علائم ADHD در بزرگسالان برای درمان آنها بسیار حیاتی است. برخی از این علائم عبارتند از:
- عدم تمرکز
عدم تمرکز احتمالا واضحترین نشانه ADHD بوده و فراتر از مشکل توجه دشوار ظاهر میشود. در اینحالت حواس فرد به آسانی پرت شده و گوش دادن به صحبتهای دیگران، توجه به جزئیات و تکمیل کارها یا مسئولیتهای محول شده برای آنها دشوار خواهد بود. نقطه مقابل این مشکل، تمرکز بیش از اندازه یا هایپرفوکوس نام دارد.
- تمرکز بیش از اندازه
اگرچه اکثر مبتلایان به ADHD به آسانی دچار حواسپرتی میشوند؛ اما فرد بیمار میتواند با مشکلی تحتعنوان تمرکز بیشاز اندازه نیز مواجه شود. در اینحالت وی آنچنان درگیر یک موضوع میشود که نسبت به کلیه تحولات محیط پیرامون خود بیتوجه خواهد بود. این پدیده موجب اتلاف زمان و نادیده گرفتن اطرافیان شده و نهایتا زمینهساز ایجاد سوء تفاهم در روابط فرد خواهد شد.
- بینظمی
زندگی گاها برای تمامی افراد شرایطی آشوبناک پیدا میکند؛ اما فرد مبتلا به ADHD معمولا بیش از حد معمول با تجربه یک زندگی پرهیاهو دستبهگریبان است. چنین وضعیتی میتواند موجب بروز بینظمی در تمامی امور فردی و اجتماعی شود. فرد مبتلا به ADHD احتمالا در زمینه مهارتهای ساختارمند دچار مشکل میشود. چنین وضعیتی نهایتا پیگیری وظایف و اولویتبندی منطقی آنها را دشوار میکند.
- مشکلات مدیریت زمان
این مشکل به نوعی با بینظمی گره خورده است. بزرگسالان مبتلا به ADHD غالبا در زمینه مدیریت زمان دچار مشکل هستند. آنها احتمالا انجام کارهای مهم را به تعویق انداخته و یا نسبت به آنها واکنش دیرهنگام نشان میدهند. همچنین این افراد احتمالا کارهایی که به باور آنها خستهکننده هستند را نادیده میگیرند. این افراد معمولا به تمرکز روی مسائل گذشته و آینده تمایل نداشته و زمان حال برای آنها جذابتر بهنظر میرسد.
- فراموشی
انسان بعضا برخی امور را فراموش میکند. اما در مبتلایان به ADHD مشکل فراموشی روزمره پدیدهای کاملا شایع است. این مشکل میتواند شامل فراموشی زمانهای مهم یا مکانهای قرارگیری اشیاء باشد. فراموشی بعضا به یک مشکل آزاردهنده و جدی تبدیل میشود. این وضعیت به شغل و روابط اجتماعی فرد آسیب میرساند؛ زیرا بعضا با بیدقتی یا کمبود هوش اشتباه گرفته میشود.
- تکانشگری
تکانشگری در مبتلایان به ADHD معمولا با چندین شکل مختلف بروز پیدا میکند:
۱. قطع صحبتهای دیگران
۲. عجله در انجام وظایف
۳. انجام کارها بدون توجه به پیامدهای آنها
عادات خرید غالبا نشانه خوبی در مبتلایان به ADHD محسوب میشود. خرید تکانشی خصوصا هنگامی که فرد فاقد توانایی لازم برای انجام خرید است؛ یکی از علائم رایج ADHD در بزرگسالان بهشمار میرود.
- مشکلات عاطفی
زندگی با اختلال ADHD احتمالا آشوبناک بهنطر میرسد؛ زیرا احساسات فرد دائما در حال نوسان هستند. در اینحالت فرد بیمار دچار بیحوصلگی شده و مشکلات کوچک را غیرقابل تحمل قلمداد میکند. این وضعیت میتواند موجب تغییرات خلقی و افسردگی شود. عدم درمان مشکلات عاطفی احتمالا روابط شخصی و شغلی انسان را دچار مشکل خواهد کرد.
- تصویر ذهنی ضعیف نسبت به خویشتن
بزرگسالان مبتلا به ADHD غالبا از خود انتقاد میکنند. این وضعیت موجب شکلگیری تصویر ذهنی نامطلوب از خود شده و از ناتوانی شخص در تمرکز یا مشکلات وی در محیط اشتغال یا تحصیل ناشی میشود. در اینحالت فرد بسیاری از مشکلات را به حساب شکست شخصی یا عدم موفقیت قلمداد نموده و به برداشتی منفی از خود خواهد رسید.
- بیانگیزگی
این مشکل معمولا در کودکان مبتلا به ADHD مشاهده میشود. این مشکل موجب به تعویق انداختن انجام کارها و بروز ناکارآمدی شغلی در بزرگسالان میشود. در اینحالت فرد بزرگسال از تکمیل پروژههای محول شده ناتوان خواهد بود؛ زیرا وی قادر به تمرکز طولانیمدت روی یک کار نیست.
- بیقراری و اضطراب
در اینحالت فرد دائما به این طرف و آن طرف حرکت کرده و دستها یا پاهای خود را تکان میدهد. همچنین موقعیت صندلی خود را دائما تغییر داده و قادر به آرام نشستن در یک نقطه نخواهد بود.
- احساس خستگی
این مشکل عمدتا از اختلالات خواب یا عوارض جانبی داروهای درمان ADHD ناشی میشود.
- مشکلات سلامت
فرد مبتلا به ADHD احتمالا از سلامت خود غافل شده و نسبت به ورزش کردن یا خوردن داروهای مهم بیتوجهی میکند.
- سوء مصرف موادمخدر
بزرگسالان مبتلا به ADHD معمولا بیش از سایرین به مصرف موادمخدر نظیر تنباکو یا الکل گرایش دارند. آنها به امید بهبود تمرکز و کیفیت خواب یا از بین بردن اضطراب اقدام به مصرف مخدرها میکنند.