اختلال کم‌توجهی- بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات دوران کودکی است که می‌تواند تا دوران بلوغ و بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. علائم این اختلال شامل دشواری در تمرکز، توجه و کنترل رفتار و فعالیت بیش از اندازه است. امروزه میزان کودکان مبتلا به ADHD در حال افزایش است. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در سال ۲۰۰۳ حدودا ۷.۸ درصد از کودکان آمریکایی به این بیماری مبتلا شده‌اند. این تعداد در سال ۲۰۰۷ به ۹.۵ درصد و تا سال ۲۰۱۱ به ۱۱ درصد رسیده است.
منبع خبری معتبر میانگین سن تشخیص ADHD را ۷ سالگی اعلام می‌کنند. میانگین سن تشخیص در کودکان دچار ADHD شدید به ۵ سالگی کاهش یافته و در کسانی که دچار ADHD خفیف هستند نیز معادل ۸ سال است. در نتیجه تشخیص اختلال دقیقا در سنینی روی می‌دهد که والدین و معلمان بر روی کیفیت دستخط کودکان تمرکز می‌کنند.
اختلال ADHD دارای علائم و نشانه‌های متعددی است. برخی از این علائم نسبتاً ظریف بوده و بعضی دیگر کاملاً واضح هستند. به‌عنوان مثال اگر کودک شما با مهارت‌های رفتاری ضعیف، مشکلات تحصیلی یا مشکلات مربوط به مهارت‌های حرکتی مواجه شده است؛ در این‌صورت علائم فوق می‌توانند نشان‌دهنده ابتلای وی به ADHD باشند. دستخط بد نیز تحت شرایطی می‌تواند به‌عنوان یکی از علائم این اختلال در نظر گرفته شود.
ADHD چگونه می‌تواند دستخط کودک شما را تحت تأثیر قرار دهد؟
بر اساس یک مقاله تحقیقاتی اخیرا منتشر شده بسیاری از محققان به رابطه میان ADHD و مهارت‌های نوشتاری ضعیف باور دارند؛ موضوعی که احتمالا نشان‌دهنده این واقعیت است که کودکان مبتلا به ADHD غالبا دچار اختلال در مهارت‌های حرکتی هستند.
“مهارت‌های حرکتی” توانایی کودک شما را در انجام حرکات بدنی توصیف می کنند. دویدن نوعی مهارت حرکتی بزرگ است؛ در حالی‌که نوشتن جزو مهارت‌های حرکتی ظریف طبقه‌بندی می‌شود. محققان گزارش می‌دهند که بیش از نیمی از کودکان مبتلا به ADHD در زمینه مهارت‌های حرکتی دچار مشکل هستند.
اگر کودک شما با برخی مهارت‌های حرکتی مانند حرکات سریع و کنترل دست مشکل دارد؛ در این‌صورت هنگام نوشتن سریع و واضح دچار مشکل می‌شود. در نتیجه معلمان آن‌ها ممکن است کارهایشان را شلخته یا نامرتب قلمداد کنند. همچنین آن‌ها احتمالا از سوی هم‌سن و سالان خود مورد قضاوت قرار می‌گیرند. این وضعیت مشخصا حین انجام پروژه‌های گروهی که فرزند شما را ملزم به کار با دیگران می‌کند؛ مشهود خواهد بود. این تجربیات ممکن است منجر به احساس ناامیدی و عزت نفس پایین کودک شود؛ پدیده‌ای که می‌تواند بر عملکرد کودک شما در مدرسه و سایر بخش‌ها تأثیر منفی بگذارد. همچنین در این‌حالت کودک شما احتمالا از انجام تکالیفی که نیازمند دستخطی سریع و منظم هستند؛ اجتناب خواهد کرد. اگر فرزند شما در نوشتن دچار مشکلات فراوانی است؛ در این‌صورت موضوع را با پزشک معتمد خود در میان بگذارید.
نحوه تشخیص و درمان ADHD
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص ADHD وجود ندارد. برای بررسی ابتلای کودک به ADHD پزشک وی با انجام یک معاینه پزشکی کامل کار خود را شروع می‌کند. اگر کودک شما دارای حداقل ۶ مورد از علائم مربوط به کم‌توجهی، بیش‌فعالی و تکانشگری باشد؛ در این‌صورت پزشک احتمالاً ابتلای وی به ADHD را تائید خواهد کرد. این علائم باید در خانه و مدرسه مشهود بوده و برای مدت ۶ ماه یا بیشتر دوام داشته باشند.
اگر کودک شما مبتلا به ADHD تشخیص داده شود؛ در این‌صورت پزشک وی یک طرح درمانی را توصیه می‌کند. این برنامه احتمالا شامل ترکیبی از داروها ، رفتار درمانی ، مشاوره و تغییر سبک زندگی است. برخی از روش‌های درمانی ممکن است به بهبود مهارت‌های نوشتاری و همچنین سایر علائم ADHD کمک کنند.
یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که داروهای محرک ممکن است به بهبود خوانایی و سرعت نوشتن در کودکان مبتلا به ADHD کمک کند. اما محققان هشدار می‌دهند که مصرف دارو احتمالا به تنهایی کفایت نخواهد کرد. کودکانی که در ابتدای مطالعه دستخط ضعیفی داشتند؛ در پایان نیز همچنان با مشکل روبه‌رو بودند. به‌عبارت دیگر دستخط آن‌ها با مصرف دارو بهتر شد؛ اما هنوز جای پیشرفت زیادی وجود داشت. آموزش ویژه مهارت‌های حرکتی با دارو یا بدون آن ممکن است به بهبود مهارت‌های نوشتاری کودک شما کمک کند.
سایر دلایل دستخط بد کودکان
ADHD تنها شرایطی نیست که می‌تواند موجب تضعیف دستخط شود. اگر فرزند شما دستخط ضعیفی دارد یا برای نوشتن تلاش می‌کند؛ در این‌صورت چنین مشکلی می‌تواند نشان‌دهنده سایر اختلالات رشدی به شرح زیر باشد:
- اختلال هماهنگی رشد
- بی‌نظمی زبان نوشتاری
- دیسگرافی
- اختلال هماهنگی رشدی
اختلال هماهنگی رشد (DCD) نوعی بیماری است که باعث مشکلات حرکتی می‌شود. اگر فرزند شما به این بیماری مبتلا باشد؛ در این‌صورت احتمالا ناهماهنگ و دست و پا چلفتی به‌نظر می‌رسد. این افراد احتمالاً دستخط ضعیفی نیز خواهند داشت. اختلالات DCD و ADHD می‌توانند به‌صورت همزمان بروز پیدا کنند.
اختلال زبان نوشتاری (WLD) یکی دیگر از مواردی است که می‌تواند باعث ضعف دستخط شود. اگر کودک شما مبتلا به WLD باشد؛ در این‌صورت در مهارت‌های خواندن، هجی کردن یا نوشتن از سایر همسالان خود عقب خواهد افتاد. اما این وضعیت بر هوش کلی آن‌ها تأثیر نخواهد گذاشت. مطالعه‌ای که در ژورنال Pediatrics منتشر شد؛ ارتباط بین ADHD و WLD را به خوبی نشان داد. محققان همچنین دریافتند که دختران مبتلا به ADHD بیش از پسران در معرض خطر WLD و اختلال خواندن هستند.
همچنین ممکن است کودک شما دارای ناتوانی در یادگیری باشد که تحت‌عنوان دیسگرافی شناخته می‌شود. این شرایط بر توانایی آن‌ها در سازماندهی حروف و اعداد تأثیر می‌گذارد. همچنین این اختلال نگه داشتن کلمات روی خط مستقیم را برای کودک دشوار خواهد کرد. سایر دلایل ایجادکننده مشکلات دستخط عبارتند از:
- مشکلات بینایی
- اختلالات پردازش حسی
- نارساخوانی و اختلال پردازش زبان
- سایر اختلالات یادگیری
- آسیب مغزی
پزشک کودکان می‌تواند در شناسایی علت چالش‌های نوشتاری به والدین کمک کند.