ویرایش جدید دفترچه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) اعتیاد به فناوری یا اعتیاد به اینترنت را بهعنوان یک اختلال روانی قلمداد نکرده است. دلیل چنین پدیدهای احتمالا این است که در حال حاضر برای طبقهبندی اختلال اعتیاد به اینترنت (IAD) بهعنوان یک اختلال روانی مستقل اطلاعات کافی وجود ندارد. برخی پزشکان اعتیاد به اینترنت را در قالب اختلال کنترل تکانشی مورد مطالعه قرار میدهند.
پزشک احتمالا با مشاهده رفتارهای زیر اعتیاد فرد به اینترنت را تشخیص میدهد:
- استفاده افراطی از اینترنت
- اعتیاد به رایانه
- وابستگی شدید به اینترنت
- استفاده غیر ارادی از اینترنت
تحقیقات نشان میدهند که اعتیاد به اینترنت می تواند بر سلامت روحی و جسمی فرد خصوصا رشد رفتاری او تاثیرات قابلتوجهی داشته باشد. یافتههای یک پژوهش دیگر نشان داد که کیفیت فعالیت مغز در افراد معتاد به اینترنت مشابه فعالیت افراد معتاد به موادمخدر یا الکل است. این پدیده بدان معناست که علائم اعتیاد به اینترنت و موادمخدر در بسیاری از موارد مشابه یکدیگر هستند. با اینحال افرادی که از اختلال اعتیاد به اینترنت رنج میبرند؛ کماکان میتوانند از درمان حرفهای بهرهمند شوند.
اشکال مختلف اعتیاد به فناوری
تکنولوژی همانند یک بازی قمارگونه به منظور ایجاد یک تجربه ارزشمند از برنامه تقویتی با نرخ متغیر استفاده میکند. این برنامه غیرقابل پیشبینی و متنوع بوده و دارای محتوایی است که باعث افزایش روحیه یا تحریک آن میشود.
نمونههایی از این تجربیات عبارتند از:
- بازیهای ویدیویی
- شبکههای اجتماعی
- قمار آنلاین
- ارسال پیام کوتاه
- حضور در حراجیهای آنلاین
شدت این اعتیاد میتواند در محدوده متوسط تا شدید متغیر باشد. یک مطالعه نشان داد که استفاده از فیسبوک افرادی هیچگونه تاثیر منفی را در مغز ایجاد نخواهد کرد. بنابراین شبکههای اجتماعی اگرچه احتمالا اعتیادآور نیستند؛ اما همچنان میتوانند بر فعالیت روزمره شما تأثیر منفی بگذارند. بدینترتیب در زمان رانندگی دریافت یک پیام فیسبوکی روی گوشی احتمالا بیش از شرایط ترافیکی توجه فرد را به خود جلب خواهد کرد.
علائم اعتیاد به فناوری
با توجه به نقش پررنگ فناوری در زندگی روزمره تشخیص علائم اعتیاد به اینترنت احتمالا دشوار خواهد بود. مبتلایان به IAD عادات متمایزی از خود نشان میدهند. برخی از این رفتارها عبارتند از:
- تغییرات خلقوخو
- تمرکز روی اینترنت و رسانههای دیجیتال
- ناتوانی در کنترل و مدیریت مدت استفاده از اینترنت
- بیتوجهی به محیط پیرامون هنگام استفاده از اینترنت یا ابزارهای فناوری
- مختل شدن روابط با سایرین بهدلیل استفاده از اینترنت یا فناوری
- غفلت نسبت به امور زندگی اجتماعی، شغلی یا تحصیلی
ابتلا به IAD همچنین میتواند مشکلات دیگری مانند افسردگی، استرس و اختلالات خواب را در پی داشته باشد. برخی متخصصان بهداشت روان IAD را بهعنوان علامت یک اختلال دیگر تلقی میکنند.
نحوه تشخیص اعتیاد فرد به فناوری
برای بررسی ریسک ابتلای فرد به IAD چندین ابزار ارزیابی وجود دارد. این آزمایشات از فرد درخواست میکنند تا به منظور سنجش میزان اعتیاد به اینترنت رفتارهای خود را ارزیابی کند. یکی از تستهای اعتیاد به اینترنت توسط دکتر کیمبرلی یانگ ارائه شده است. این آزمون شامل ۲۰ سوال است و امتیاز کل آزمون از ۲۰ تا ۱۰۰ متغیر است. کسب نمره بالاتر در آزمون بهمعنای اعتیاد شدیدتر فرد به اینترنت خواهد بود.
پزشک یا متخصص بهداشت جهت تشخیص ابتلای انسان به IAD احتمالا موارد زیر را جویا خواهد شد:
- آیا به فعالیت سابق خود فکر میکنید یا از فعالیتهای آینده خود انتظار زیادی دارید؟
- آیا برای دستیابی به رضایت نیازمند استفاده بیشتر از اینترنت و یا بازی کردن برای مدت طولانیتر هستید؟
- آیا در تلاشهای خود برای کنترل یا قطع استفاده از اینترنت ناکام بودهاید؟
- آیا بیشتر از زمان مورد نظر آنلاین ماندهاید؟
همچنین برای تشخیص اختلال بایستی یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:
- به دلیل استفاده از اینترنت یک شغل، رابطه یا فرصت قابل توجه را از دست دادهاید.
- در خصوص استفاده از اینترنت به یکی از اعضای خانواده، درمانگر یا دیگران دروغ گفتهاید.
- برای فرار از مشکلات یا تنظیم خلقوخو به اینترنت و بازیهای ویدیویی پناه میبرید.
نحوه درمان اعتیاد به فناوری
محققان معتقدند که اجتناب کامل از اینترنت برخلاف سایر روشهای درمان اعتیاد چندان موثر نیست. در عوض درمان IAD بایستی بر مدیریت زمان و تعادل یا کنترل استفاده متمرکز باشد. با اینحال کشف علت اعتیاد احتمالا در مهار آن به شما کمک میکند.
بهطور کلی استراتژیهای درمان شامل موارد زیر است:
- پیشنهاد یک برنامه جدید برای برهم زدن عادات
- تعیین اهداف برای کمک به محدود کردن زمان استفاده
- عدم استفاده از برخی برنامههای خاص
- یادآوری مزایای توقف استفاده از اینترنت به خود
- ایجاد فهرستی از فعالیتهای به تعویق افتاده و ناتمام به دلیل اعتیاد به اینترنت
- پیوستن به یک گروه پشتیبانی
روشهای درمانی میتوانند بهصورت ترکیبی مورد استفاده قرار گیرند. در ادامه به بیان برخی متدهای درمانی در این حوزه میپردازیم:
رویکرد روانشناختی
درمانهای روانشناختی برای درمان اعتیاد به موادمخدر، الکل و اختلالات خوردن موثر هستند. اگرچه در خصوص تاثیرات این روش درمانی بر اعتیاد به اینترنت شواهد اندکی وجود دارد؛ اما کماکان استفاده از آن احتمالا سودمند خواهد بود.
مصاحبه انگیزشی (MI)
این روش برای درمان اختلالات مربوط به موادمخدر، الکل و غذا خوردن موثر است. MI تکنیکی است که به شما کمک میکند تا مهارتهای رفتاری جدیدی را فرا گرفته و برای ترک رفتارهای اعتیادآور از آنها استفاده کنید.
واقعیت درمانی (RT)
این روش درمانی شما را ترغیب میکند تا از طریق تغییرات رفتاری زندگی خود را بهبود ببخشید. شما و شخص درمانگر برای یادگیری نحوه مدیریت زمان و یافتن فعالیتهای جایگزین تلاش خواهید کرد. همچنین در هر جلسه تأکید خواهد شد که اعتیاد یک انتخاب است. نتایج یک مطالعه معتبر نشان داد که RT بهطور موثری موجب کاهش اعتیاد به اینترنت و بهبود اعتمادبهنفس در ۲۵ دانشجوی دانشگاه کره شده است.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
CBT یک روش هدفمند جهت کمک به کشف الگوهای ناسالم و یافتن راههایی برای ایجاد افکار و رفتارهای سالم است. مطالعه دیگر نشان داد که CBT همراه با طب سوزنی در کاهش علائم IAD تاثیرات قابلتوجهی دارد.
مشاوره
یک مشاور میتواند در کنار آمدن با استرس بهبودی و ایجاد عادات سالم به شما کمک کند. مشورت با یک متخصص بهداشت روان نیز ممکن است مفید باشد؛ زیرا استرس شدید میتواند افسردگی یا وسواس را در پی داشته باشد. در این موارد پزشک احتمالا داروهایی را تجویز میکند.
رویکردهای پزشکی
در صورت ابتلای همزمان به IAD و علائم افسردگی و اضطراب، پزشک احتمالا استفاده از مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) را تجویز خواهد کرد. مطالعات نشان میدهند که SSRIها میتوانند به کاهش اعتیاد به اینترنت و اشتیاق برای بازیهای ویدیویی کمک کنند. آنها همچنین میتوانند باعث بهبود خلقوخو شوند. SSRIهایی که ممکن است به درمان IAD کمک کنند عبارتند از:
- اسکیتالوپرام
- بوپروپیون
- متیل فنیدیت
- سیتالوپرام
- نالترکسون