عوارض عاطفی جانبی پس از سقط جنین یا خاتمه بارداری امری معمول است. در برخی موارد بروز افسردگی محتمل خواهد بود. با این‌حال کیفیت ارتباط میان پایان بارداری و افسردگی کماکان نامشخص است. تصمیم برای پایان دادن به بارداری تصمیم ساده‌ای نبوده و همیشه بنا بر درخواست مادر انجام نمی‌شود. فارغ از اجباری یا اختیاری بودن سقط جنین این عمل می‌تواند احساسات متفاوتی را در مادر ایجاد نماید.
حدود نیمی از بارداری‌ها در ایالات‌متحده به‌صورت برنامه‌ریزی نشده روی می‌دهند. این موضوع یکی از دلایل سقط اختیاری جنین به‌شمار می‌رود. با این‌حال عدم تمایل به ادامه بارداری دلایل متنوعی دارد. فشارهای اجتماعی، مالی یا روابط و مشکلات جسمی یا روحی در والدین تنها بخشی از این دلایل محسوب می‌شوند. صرفنظر از دلیل سقط جنین، واکنش احساسی به این پدیده می‌تواند از تسکین، آرامش و خوشبختی گرفته تا غم، اندوه و حسرت متغیر باشد. احساسات منفی شدید و مداوم احتمالا نشانه افسردگی هستند.
تاثیرات احساسی ناشی از سقط جنین
سقط جنین برای بسیاری از افراد یک رویداد استرس‌زا به‌شمار می‌رود. برخی افراد احتمالا از انتخاب مناسب خود و اقدام برای حل یک شرایط دشوار احساس آرامش می‌کنند؛ در حالی‌که برخی دیگر طیف وسیعی از احساسات منفی را تجربه خواهند کرد. سقط جنین موجب قطع شدن چرخه هورمونی می‌شود. احساسات منفی که پس از سقط برنامه‌ریزی شده بروز پیدا می‌کنند؛ حداقل تا حدی از تغییرات هورمونی ناشی می‌شوند.
بر اساس اعلام انجمن بارداری آمریکا برخی احساسات منفی رایج عبارتند از:
- احساس گناه
- عصبانیت
- شرم
- پشیمانی
- از دست دادن عزت نفس یا اعتماد به نفس
- احساس انزوا و تنهایی
- مشکلات خواب
- مشکلات رابطه
- افکار خودکشی
علاوه بر این برخی افراد احتمالا احساس غم و استرس را تجربه می‌کنند. اعتقادات مذهبی، مشکلات در روابط و ترس از برچسب خوردن اجتماعی می‌تواند مقابله با این شرایط را دشوارتر کند؛ خصوصا اگر فرد برای بازگو کردن اتفاقات روی داده هیچ دوست یا آشنایی نداشته باشد. در اکثر موارد این احساسات منفی با گذشت زمان فروکش می‌کنند. با این‌حال در صورت وجود شرایطی نظیر احساس انزوا یا سابقه ابتلا به مشکلات بهداشت روانی احتمال بروز افسردگی افزایش خواهد یافت.
افسردگی چیست؟
افسردگی نوعی بیماری روحی و روانی است. مبتلایان به افسردگی احتمالا دارای علائم زیر هستند:
- احساس ناراحتی
وجود مشکل در زمینه تفکر، تمرکز و تصمیم‌گیری - احساس تحریک‌پذیری
- کمبود انرژی
- کم‌خوابی یا خوابیدن بیش از حد
- از دست دادن علاقه به رابطه جنسی
- از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌هایی که در گذشته لذتبخش بودند
- احساس گناه و اعتماد به نفس پایین
افسردگی می‌تواند انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند. پیامدهای این اختلال احتمالا شامل از بین رفتن روابط و از دست دادن شغل است. غم و اندوه ناشی از فقدان عزیزان می‌تواند موجب ناراحتی و علائم دیگری مانند علائم افسردگی شود. احساس غم، اندوه و پشیمانی پس از سقط جنین امری محتمل است. چنان‌چه علائم فرد با گذشت زمان به تدریج بهبود پیدا کنند؛ در این‌صورت بعید است وی دچار افسردگی شود.
درمان
مادران پس از سقط جنین نیازمند حمایت از سوی خانواده، دوستان یا یک گروه اجتماعی هستند. این اقدامات از بروز احساس غم، اندوه و افسردگی جلوگیری می‌کنند. افسردگی یک بیماری قابل درمان بوده و درمان آن شامل روش‌های زیر است:
- بهره‌مندی از حمایت یک گروه شامل افراد جامعه یا کادر بهداشتی
- مشاوره از جمله درمان شناختی رفتاری (CBT)
- داروهای ضد افسردگی
فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی شامل موارد زیر می‌توانند به درمان افسردگی کمک کنند:
- تبعیت از یک رژیم غذایی سالم
- ورزش منظم
- کاهش استرس تا حد ممکن
- یادگیری تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند یوگا یا مدیتیشن
رابطه میان افسردگی و سقط جنین
یافتن شخصی برای گفتگو و اطمینان از تصمیم‌گیری خود می‌تواند به کاهش خطر افسردگی کمک کند. نتایج یک مطالعه منتشر شده در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد افرادی که قبل از بارداری دارای مشکلات روحی هستند؛ احتمالا پس از سقط جنین بیشتر در معرض خطر احساسات منفی قرار دارند. محققان معتقدند که سقط جنین ریسک افسردگی را ۸۱ درصد افزایش می‌دهد؛ اما تنها ۱۰ درصد این خطر مستقیما به سقط نسبت داده می‌شود.
دانشمندان طی مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۸ دریافتند که سقط جنین خطر ابتلا به اختلالات روانی در زنان را بین ۱.۵ تا ۵.۵ درصد افزایش می‌دهد. به‌نظر می‌رسد برخی شرایط باعث افزایش خطر افسردگی پس از سقط جنین می‌شوند. این عوامل عبارتند از:
- فقر
- سابقه خشونت یا مشکلات عاطفی
- سابقه مصرف موادمخدر یا الکل
- زایمان ناخواسته قبلی
- عدم حمایت اجتماعی
- سابقه مشکلات بهداشت روان
- ویژگی‌های شخصیتی مانند اعتماد به نفس پایین
- مشکلات بهداشت روانی قبل از بارداری
انجمن بارداری آمریکا عوامل تشدیدکننده افسردگی را به شرح زیر اعلام کرده است:
- سقط به‌دلیل اجبار یا اقناع دیگران
- تعارض اخلاقی به‌دلیل اعتقادات مذهبی یا دیدگاه‌های شخصی
- سقط جنین در مراحل بعدی بارداری
- پایان دادن به بارداری به‌دلیل ناهنجاری‌های ژنتیکی یا جنین
- عوامل ژنتیکی و حوادث زندگی مانند از دست دادن یکی از عزیزان
نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۶ نشان داد که احتمال بروز علائم استرس پس از سانحه (PTSS) تا ۴ سال پس از سقط جنین برای کسانی که مجاز به انجام آن نیستند؛ به‌مراتب بیشتر است. با این‌حال محققان برای درک کامل هرگونه ارتباط میان سقط جنین و افسردگی باید تحقیقات بیش‌تری انجام دهند.