مغز احتمالا مهم‌ترین ارگان بدن انسان به‌شمار می‌رود. مطمئنا بدن ما از چندین عضو حیاتی دیگر نیز تشکیل شده است؛ اما مغز مسئولیت کنترل همگی آن‌ها را بر عهده دارد. بدیهی است که حفظ سلامت مغز اهمیت ویژه‌ای دارد و دریافت یک رژیم غذایی مناسب، ریسک کاهش مهارت‌های شناختی انسان در سنین پیری را تقلیل داده و از بیماری زوال عقل نیز جلوگیری می‌کند.
در این میان برخی خوراکی‌ها برای سلامتی مغز بسیار مضر هستند. در ادامه به بررسی ۷ ماده غذایی مضر برای مغز انسان می‌پردازیم. حذف این خوراکی‌ها از رژیم غذایی در بلندمدت می‌تواند به سلامتی مغز کمک کند.
- چربی‌های ترانس
تمامی چربی‌ها برای بدن انسان مضر نیستند. با این‌حال چربی‌های ترانس به مغز آسیب می‌رسانند. چربی‌های ترانس به‌طور معمول در فرآورده‌های حیوانی نظیر گوشت و لبنیات یافت می‌شوند. اما این موادغذایی به اندازه چربی ترانس متراکم موجود در خوراکی‌های بسته‌بندی شده مضر نیستند.
روغن‌های هیدروژنه یکی از منابع مهم چربی‌های ترانس به‌شمار می‌روند. مصرف مارگارین، خوراکی‌های سرخ شده صنعتی نظیر چیپس و کراکر، غذاهای کنسروی و منجمد شده و نوشیدنی‌های خامه‌ای خطر بروز آلزایمر و زوال عقل را افزایش می‌دهد. بعلاوه مطالعات اخیر نشان می‌دهند که مصرف بالای چربی‌های ترانس موجب تضعیف حافظه، کوچک شدن مغز و کاهش مهارت‌های شناختی می‌شود.
- نوشیدنی‌های شیرین
نوشیدنی‌های شیرین نظیر نوشابه، آبمیوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا دارای ارزش غذایی ناچیز هستند. مصرف مداوم نوشیدنی‌های قندی ریسک بروز برخی اختلالات جسمانی نظیر دیابت تیپ ۲، فشار خون بالا، کلسترول بالا و بیماری‌های آلزایمر و زوال عقل را افزایش می‌دهد.
مصرف زیاد فروکتوز موجود در نوشیدنی‌های قندی، توانایی حافظه، یادگیری و پیدایش نورون‌های عصبی جدید را مختل نموده و التهابات مغزی را تشدید می‌کند.
- کربوهیدرات‌های فرآوری شده
کربوهیدرات فرآوری شده اگرچه لزوما شیرین نیستند؛ اما در بدن انسان سریعا به قند تجزیه می‌شوند. فرآیند فرآوری، کلیه فیبر و موادغذایی ارزشمند را از دانه‌های خوراکی جدا می‌کند. بدین‌ترتیب کربوهیدرات‌های فرآوری شده دارای نمایه گلایسمی بالا هستند و قند خون انسان را سریعا افزایش می‌دهند.
مصرف کربوهیدرات‌های فرآوری شده به منزله دریافت مستقیم قند است؛ پدیده‌ای که ریسک التهابات مغزی و بیماری‌های زوال عقل را افزایش می‌دهد. مطالعات اخیر نشان می‌دهند که مصرف این خوراکی‌ها توسط کودکان، هوش غیرکلامی آن‌ها را تضعیف می‌کند. افراد سالخورده‌ای که بیش از ۵۸ درصد کالری مصرفی روزانه خود را از کربوهیدرات‌های فرآوری شده تامین می‌کنند؛ ۲ برابر بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری‌های روحی و زوال عقل قرار دارند.
- غذاهای کنسروی و فرآوری شده
هنگام تهیه خوراکی‌های فرآوری شده، موادغذایی مغذی حذف شده و در عوض به آن‌ها نمک، چربی و شکر اضافه می‌شود. در زندگی پر مشغله امروزی، مصرف فست‌فود و خوراکی‌های فرآوری شده امری اجتناب‌ناپذیر است. با این‌حال تا حد امکان بایستی از مصرف آن‌ها خودداری کرد.
رژیم غذایی غربی به‌دلیل ایجاد چربی در اطراف اندام‌های حیاتی چندان سالم نیست. این رژیم غذایی ضمن آسیب با بافت مغز و کاهش حجم آن، فرآیند خون‌رسانی به غشاء مغز را مختل می‌کند.
- الکل
خواص زیانبار الکل برای مغز انسان بر هیچ‌کس پوشیده نیست. مصرف پیوسته الکل موجب کوچک شدن مغز و مختل شدن فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز می‌شود. معتادان الکی غالبا با مشکل کمبود ویتامین B1 دست‌به‌گریبان هستند و ابتلا به سندرم کورساکوف نیز در آن‌ها شایع‌تر است. آسیب‌های شدید مغزی، از بین رفتن حافظه، سردرگمی و از بین رفتن بینایی از جمله عوارض شایع این سندرم محسوب می‌شوند.
- ماهی با جیوه بالا
به‌طور کلی ماهی یک ماده غذایی سالم به‌شمار می‌رود. این ماده غذایی دارای مقادیر محدودی چربی اشباع است. بعلاوه گوشت ماهی از نظر برخورداری از اسیدهای چرب امگا ۳، ویتامین B12، روی، آهن و منیزیم غنی است. با این‌حال گوشت برخی ماهی‌ها دارای مقادیر چشمگیری فلزات سنگین نظیر جیوه هستند. جیوه ماده‌ای سمی است که برای مدت زمانی طولانی در بافت‌های بدن ذخیره می‌شود.
ماهی‌های درنده با طول عمر طولانی‌تر دارای مقادیر بیش‌تری جیوه در بافت‌های خود هستند. لذا برای حفظ سلامت مغز بهتر است از مصرف گوشت ماهی تن، ماهی شمشیری، شاه ماهی و کوسه خودداری نمایید.
- آسپارتام
متاسفانه استفاده از مواد شیرین‌کننده مصنوعی نظیر آسپارتام از مضرات مصرف قند بالا جلوگیری نخواهد کرد. تولیدکنندگان آسپارتام معتقدند که این ماده ابدا برای بدن زیان‌آور نیست؛ اما مطالعات اخیر نشان دادند که آسپارتام موجب بروز مشکلات رفتاری و شناختی می‌شود. بعلاوه این ماده به‌عنوان یک ماده استرس‌زا، فرآیند یادگیری و کنترل احساسات را مختل می‌کند.
پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که مصرف آسپارتام تنها برای مدت ۸ روز موجب کاهش قوای ذهنی و افزایش تحریک احساسات در افراد می‌شود. بعلاوه مصرف نوشابه‌های رژیمی ریسک ابتلا به زوال عقل و سکته‌های مغزی را افزایش می‌دهد. در حال حاضر سازمان غذا و داروی آمریکا، آسپارتام را در رده محصولات بی‌خطر طبقه‌بندی نموده است؛ با این‌حال کماکان بایستی در مصرف آن احتیاط کرد.