احساس اضطراب بر وزن بدن شما تاثیری چشمگیر دارد. این پدیده بعضا موجب کاهش یا افزایش شدید وزن بدن می‌شود. رویدادهای استرس‌آور نظیر از دست دادن یکی از عزیزان، جدایی از همسر یا بحران‌های مالی احتمالا موجب تغییر وزن بدن خواهند شد. استرس مزمن نیز به‌تدریج می‌تواند وزن انسان را دستخوش تغییر نماید.
دلایل تغییر وزن
تجارب پر استرس احتمالا موجب تغییر عادات انسان خواهند شد. فرد دچار استرس احتمالا اشتهای خود را از دست داده و از صرف برخی وعده‌های غذایی اجتناب خواهد کرد. استرس مزمن موجب افزایش اشتهای کاذب و تمایل فرد به خوردن غذاهای ناسالم می‌شود. بدین‌ترتیب فرد به آرامی و طی مدت چند ماه یا حتی یک سال دچار اضافه وزن خواهد شد.
تغییرات هورمونی ناشی از استرس نیز موجب تغییر وزن می‌شوند. پاسخ بدن به استرس با تغییر الگوی متابولیسم، میزان ترشح انسولین و ذخیره‌سازی چربی در ارتباط است.
ارتباط میان استرس و کورتیزول
استرس موجب واکنش هجومی یا عقب‌نشینی در بدن می‌شود. چنین واکنشی موجب ترشح هورمون‌هایی نظیر آدرنالین و کورتیزول می‌شود. آدرنالین با آماده‌سازی بدن، میل خوردن در انسان را به حداقل می‌رساند. با کاهش تاثیرات آدرنالین، کورتیزول که به‌عنوان هورمون استرس نیز شناخته می‌شود؛ ترشح خواهد شد. کورتیزول اعمال غیرحیاتی بدن نظیر سیستم گوارشی، ایمنی و تولیدمثلی فرد را به‌طور موقت سرکوب می‌کند. با افزایش میزان کورتیزول در خون معمولا تمایل انسان به مصرف خوراکی‌های ناسالم نظیر غذاهای شیرین و چرب نیز افزایش خواهد یافت.
رابطه استرس با سرعت متابولیسم
پژوهشی که در سال ۲۰۱۵ توسط محققان دانشگاه ایالتی اوهایو انجام شد؛ نشان داد که استرس با کاهش سرعت متابولیسم در زنان ارتباط دارد. محققان در خصوص وضعیت استرس در روز گذشته از زنان سوال کردند و سپس یک وعده غذایی با چربی و کالری بالا را در اختیار آنها قرار دادند. در ادامه، نرخ سوخت‌وساز بدن، میزان قند خون، تری‌گلیسیرید، انسولین و کورتیزول خون این افراد اندازه‌گیری شد. محققان دریافتند زنانی که طی ۲۴ گذشته با یک یا چند عامل تنش‌زا مواجه شده‌اند؛ ۱۰۴ کالری کمتر از زنان بدون استرس سوزانده‌اند. چنین اختلافی احتمالا به‌معنای افزایش حدودا ۱۱ پوندی وزن طی یک سال خواهد بود.
بعلاوه میزان انسولین موجود در خون زنان مبتلا به استرس به‌مراتب بالاتر بود؛ موضوعی که به افزایش ذخایر چربی در بدن کمک می‌کند. بعلاوه میزان اکسیداسیون چربی در زنان دچار استرس پایین‌تر بود؛ پدیده‌ای که در آن مولکول‌های بزرگ چربی به انواع کوچک‌تر تجزیه شده و در عرف به‌عنوان سوختن چربی در نظر گرفته می‌شود. چربی سوخته نشده، در بافت‌های مختلف بدن ذخیره خواهد شد.
استرس بیش از اندازه، تمایل بدن به ذخیره‌سازی چربی را افزایش می‌دهد. استرس موجب افزایش حجم چربی‌های بدنی خواهد شد؛ چربی‌هایی که سوزاندن آنها بسیار دشوار است. چربی‌های شکمی در مقایسه با انواع ذخیره شده در سایر نقاط بدن برای سلامتی بسیار خطرناک‌تر هستند. بنابراین فشار روانی بالا علیرغم مصرف مقادیر متعارف غذا می‌تواند موجب افزایش وزن شود.
عادات غذایی ناشی از استرس
استرس فراوان می‌تواند موجب تغییر رفتارهای غذایی انسان و افزایش وزن وی شوند. برخی از پیامدهای معمول استرس برای رژیم غذایی انسان به شرح زیر هستند:
- مصرف غذاهایی با قند و چربی بالا
افراد مبتلا به استرس مزمن، تمایل بیش‌تری به مصرف غذاهای چرب، شور و شیرین دارند. این خوراکی‌ها معمولا چندان سالم نبوده و موجب افزایش وزن خواهند شد.
- خوردن ناشی از احساسات
افزایش میزان هورمون کورتیزول نه‌تنها تمایل انسان به مصرف غذاهای ناسالم را افزایش می‌دهد؛ بلکه انرژی عصبی اضافی نیز غالبا فرد را به سمت مصرف بیش از اندازه غذا سوق خواهد داد. مصرف میان‌وعده‌های سالم احتمالا نوعی احساس آرامش موقت را در فرد ایجاد خواهد کرد.
- افزایش مصرف فست‌فودها
افراد دچار استرس احتمالا برای تهیه غذاهای سالم در منزل بی‌حوصله هستند و سریعا به مصرف فست‌فودها روی می‌آورند. این غذاها حاوی مقادیر فراوانی قند، چربی و نمک هستند.
- عدم تمرینات بدنی به دلیل مشغله فراوان
با وجود میل باطنی شما، ورزش کردن احتمالا در انتهای فهرست اولویت‌های روزمره شما قرار دارد. نشستن پشت میز کار برای ساعات طولانی و میخکوب شدن پای تلویزیون، فرصت فعالیت بدنی را از انسان سلب خواهند کرد.
- فراموش کردن نوشیدن آب
هنگام مواجهه با چالش‌های زندگی روزمره احتمالا نوشیدن مرتب آب را فراموش می‌کنید. مصرف آب کافی در کنار کاهش عطش موجب کنترل اشتهای انسان هنگام غذا خوردن خواهد شد.
- نادیده گرفتن برخی وعده‌های غذایی
مشغله فراوان بعضا موجب می‌شود که انسان از مصرف برخی وعده‌های غذایی صرف‌نظر نموده و یا آنها را با یکدیگر ادغام نماید. بدین‌ترتیب فرد در عوض دریافت روزانه حداقل ۳ وعده غذایی، تنها به ۱ یا ۲ وعده بسنده خواهد کرد.
- رژیم‌های غذایی افراطی
اضافه وزن در برخی افراد موجب می‌شود تا آنها برای کاهش وزن خود به رژیم‌های غذایی افراطی روی بیاورند. رژیم‌های غذایی فاقد میوه، سبزیجات، پروتئین و کربوهیدرات‌های سالم ابدا مناسب نبوده و حتی با وجود جذابیت موقت در طولانی‌مدت برای سلامتی انسان مضر هستند.
- کاهش مدت خواب
بسیاری از افراد هنگام مواجهه با استرس دچار اختلالات خواب می‌شوند. کمبود خواب موجب کاهش سرعت متابولیسم بدن می‌شود. بعلاوه خستگی بیش از اندازه باعث کاهش اراده فرد و گرایش وی به سوی عادات غذایی ناسالم خواهد شد.
چگونه چرخه معیوب استرس و افزایش وزن را متوقف نماییم؟
پوشیدن لباس‌های تنگ و افزایش سایز می‌تواند موجب استرس انسان شود. تشدید استرس به‌معنای افزایش شانس اضافه وزن است؛ لذا توقف این چرخه معیوب امری دشوار خواهد بود. خوش‌بختانه با وجود استراتژی‌های زیر می‌توان با تغییرات وزن ناشی از استرس مقابله کرد:
- ورزش کردن را به یکی از اولویت‌های زندگی خود تبدیل کنید. ورزش منظم در کاهش استرس و کنترل وزن نقشی کلیدی ایفا می‌کند.
- نسبت به غذاهای مصرفی خود حساسیت به خرج دهید. پژوهشی که در سال ۲۰۱۱ پیرامون ارتباط میان عادات غذایی و کاهش وزن انجام شد؛ نشان داد که کنترل عادت‌های غذایی به مدیریت مناسب‌تر وزن بدن کمک می‌کند. لذا صرف‌نظر از این‌که غذاهای دریافتی خود را در یک اپلیکیشن ثبت کرده و یا در یک دفترچه یادداشت می‌کنید؛ وسواس بیشتر نسبت به خوراکی‌ها می‌تواند عادات غذایی شما را اصلاح نماید.
- از استراتژی‌های کاهش استرس در زندگی روزمره بهره بگیرید. انجام تمرینات مدیتیشن، یوگا یا مطالعه یک کتاب می‌تواند در ارتقاء آرامش روانی انسان موثر باشد. این اقدامات با کاهش میزان هورمون کورتیزول در خون به مدیریت هرچه بهتر وزن کمک می‌کنند.