سندرم تورت نوعی اختلال است که با وجود چندین نوع تیک جسمی و حداقل یک تیک صوتی شناخته می‌شود. تعداد محدودی از مبتلایان به سندرم تورت به‌صورت ناخواسته از کلمات ناپسند و نامناسب استفاده می‌کنند. تیک نوعی حرکت یا صدای غیرمعمول است که فرد قادر به کنترل آن نبوده یا حداقل از توانایی کافی برای مهار آن برخوردار نیست. پلک زدن چشم، سرفه، صاف کردن گلو، حرکات صورت، سر یا سایر بخش‌های بدن یا ایجاد صداهای نامتعارف از جمله اشکال تیک به‌شمار می‌روند. بروز علائم تیک در مبتلایان به اختلال وسواس فکری (OCD)، اختلال طیفی اوتیسم و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) رایج‌تر است. بر اساس اظهارات انجمن تورت آمریکا از هر ۱۶۰ کودک آمریکایی احتمالا ۱ نفر آن‌ها دچار سندرم تورت است. بر اساس برآوردها حدودا ۲۰۰ هزار آمریکایی مبتلا به سندرم تورت هستند و نرخ ابتلای مردان در مقایسه با زنان به‌مراتب بیشتر است. این بیماری با آسیب‌ها و ناهنجاری‌های موجود در گانگلیای پایه‌ای مغز ارتباط دارد.
فرد مبتلا به سندرم تورت دارای علائم جسمانی و صوتی برای مدت بیش از ۱ سال است. این بیماری عصبی دارای علائمی است که با افزایش استرس تشدید می‌شوند. روش‌های درمان بیماری شامل دارو و رفتار درمانی است. سندرم تورت فاقد عوارض جدی است؛ اما بروز آن در کنار اختلالات دیگری نظیر ADHD احتمالا موجب ایجاد مشکلاتی در زمینه یادگیری خواهد شد.
سندرم تورت یکی از اشکال اختلالات تیک به‌شمار می‌رود. این بیماری می‌تواند با تیک‌های زودگذر یا مزمن نمایان شود. علائم تیک می‌توانند در هر سنی آشکار شوند؛ اما معمولا در سنین ۶ تا ۱۸ سالگی به نقطه اوج خود می‌رسند. علائم تیک معمولا در اوایل دوران بزرگسالی خفیف‌تر خواهند شد؛ اما در ۱۰ تا ۱۵ درصد موارد با ورود شخص به دوران بزرگسالی، علائم سندرم تورت وخیم‌تر می‌شوند. شدت و بسامد بروز علائم خفیف و شدید تیک در اکثر افراد دارای ماهیت نوسانی است. در صورت مواجهه فرد با استرس جسمی، عاطفی و روانی بر شدت و دفعات بروز علائم تیک افزوده خواهد شد. میزان هوش و میزان امید به زندگی در اکثر مبتلایان به سندرم تورت کاملا طبیعی است.
علائم
تیک بارزترین علامت سندرم تورت محسوب می‌شود. علائم تیک می‌توانند بسیار خفیف یا تا اندازه‌ای شدید باشند که زندگی روزمره فرد را دچار چالش نمایند. مشاهده یک تیک در چهره نظیر چشمک زدن می‌تواند نخستین علامت ابتلا به بیماری تلقی شود. انواع مختلف تیک عبارتند از:
- تیک جسمی شامل چشمک زدن یا تکان دادن سر و سایر اعضای بدن
- تیک آوایی نظیر صدای ناله، خرخر، زور زدن و فشار دادن چیزی
به‌طور کلی تیک‌ها در ۲ طیف ساده و پیچیده طبقه‌بندی می‌شوند. تیک‌های ساده صرفا شامل حرکت دادن یک عضله یا تولید یک نوع صدا هستند. این حرکات غالبا ماهیتی تکراری، کوتاه‌مدت و ناگهانی دارند. تیک‌های پیچیده شامل حرکات بدنی پیچیده‌‌تر و علائم صوتی احتمالا طولانی‌تر هستند. در این‌حالت حرکات عضلانی احتمالا در چندین قسمت از بدن مشاهده می‌شوند. مبتلایان به سندرم تورت می‌توانند تعدادی از علائم ساده و پیچیده تیک را به‌صورت توامان تجربه نمایند. برخی تیک‌های ساده جسمانی عبارتند از:
- چشمک زدن
- به هم سائیدن دندان‌ها
- تکان دادن سر
- کج کردن گردن
- بالا کشیدن بینی
- چرخش مداوم چشم‌ها
- تکان دادن شانه‌ها و بالا و پایین انداختن آن‌ها
- بیرون دادن زبان
برخی تیک‌های صوتی ساده نیز عبارتند از:
- صدای پارس کردن
- فوت کردن
- صاف کردن گلو
- سرفه
- ناله کردن
- سکسکه
- حالت زور زدن
برخی تیک‌های پیچیده جسمانی عبارتند از:
- انجام حرکات ناپسند
- تقلید کردن حرکات دیگران
- کف زدن
- لرزش سر
- ضربه زدن به اشیاء
- پریدن و لگد زدن
- بوئیدن اجسام
- لمس کردن بدن خود یا دیگران
برخی علائم تیک‌های صوتی پیچیده عبارتند از:
- تغییر صدا و تقلید صدای دیگران یا بیان مکرر صحبت‌های آن‌ها
- به زبان آوردن یا فریاد زدن کلمات ناپسند
برخی شرایط موجب تشدید علائم تیک در مبتلایان به سندرم تورت می‌شوند. این شرایط عبارتند از:
- اضطراب یا استرس
- خستگی
- هیجان
- وارد شدن ضربه به سر
علل و عوامل خطرزا
علت ابتلا به سندرم تورت دقیقا شناسایی نشده است؛ اما قسمتی از مغز موسوم به گانگلیای پایه‌ای مغز مسئولیت کنترل حرکات غیر ارادی، احساسات و یادگیری را بر عهده دارد و بروز مشکل در این بخش می‌تواند موجب ابتلا به سندرم تورت شود. محققان معتقدند که بروز ناهنجاری در گانگلیای پایه موجب برهم خوردن تعادل انتقال‌دهنده‌های عصبی در مغز شده و فرآیند انتقال پیام میان سلول‌ها را مختل می‌کند. همچنین تغییرات غیرطبیعی سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی مغز می‌تواند موجب بروز علائم تیک شود.
به باور کارشناسان، سندرم تورت ماهیتی ژنتیکی و ارثی دارد؛ بنابراین وجود علائم تیک در یکی از اعضای خانواده به‌معنای افزایش ریسک ابتلا در سایر اعضا است. همچنین این مشکل در نوزادانی که به‌صورت نارس متولد می‌شوند به مراتب شایع‌تر است. همچنین بروز یک بیماری در دوران کودکی می‌تواند موجب بروز چنین مشکلاتی شود. میان عفونت‌های باکتریایی گروه A و علائم سندرت تورت رابطه مستقیم وجود دارد. این باکتری موجب تولید آنتی‌بادی‌هایی توسط سیستم ایمنی بدن می‌شود؛ آنتی‌بادی‌هایی که بر بافت مغز تاثیرگذار هستند.
در حال حاضر هیچ‌گونه آزمایشی برای تشخیص سندرم تورت وجود ندارد و این فرآیند صرفا به علائم و سوابق پزشکی و خانوادگی فرد بستگی دارد. علائم تیک بایستی پیش از سن ۱۸سالگی نمایان شده و برای مدت حداقل ۱ سال ادامه داشته باشند. بیماری آلرژی یا مشکلات بینایی می‌توانند موجب سرفه زدن یا پلک زدن مداوم چشم شوند و این حالات نبایستی با علائم تیک اشتباه گرفته شوند. آزمایش خون و معاینه چشم می‌تواند به رد این سناریوها کمک کنند.
روش‌های درمان سندرم تورت شامل انواع دارویی و غیر دارویی است. در روش دارویی از داروهای کاهنده فشار خون و شل‌کننده عضلات نظیر باکلوفن و کلونازپام استفاده می‌شود. مداخل جامع رفتاری معکوس نوعی درمان غیر دارویی و رفتار شناختی است که به کنترل علائم سندرم تورت در کودکان و بزرگسالان کمک می‌کند.