در اختلال استرس پس از حادثه (PTSD)، شدت علائم احتمالا با مرور زمان تغییر می‌کند؛ لذا تشخیص علائم هشداردهنده اولیه بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. این علائم احتمالا نشان‌دهنده وخامت تدریجی وضعیت روانی فرد خواهند بود.
چگونگی تشخیص علائم هشداردهنده اولیه
مدیریت علائم PTSD نیازمند تلاش فراوان و استفاده مداوم از مهارت‌های تقابلی سالم است. گاهی اوقات تجارب استرس‌زا یا تغییرات خلق‌وخو می‌توانند ادامه روند رفتارهای تقابلی سالم را دشوار نمایند. به‌عنوان مثال یک فرد دچار PTSD می‌تواند به استفاده از رفتارهای پیشگیرانه (نظیر فاصله گرفتن از عزیزان) روی آورده یا رویکردهای تقابلی ناسالم مانند استعمال موادمخدر، خودآزاری یا مصرف مشروبات الکی را در پیش بگیرد. چنین وضعیتی می‌تواند موجب بازگشت یا وخیم‌تر شدن علائم PTSD شود. با توجه به این موضوع، یادگیری نحوه مقابله با بیماری در مراحل اولیه اهمیت بسیار زیادی دارد. اگرچه اصطلاح “پیشگیری از عود” معمولا در مورد سوء مصرف موادمخدر مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ اما برای شرایطی نظیر اختلال استرس پس از حادثه نیز قابل استفاده است.
پیشگیری از عود کردن علائم PTSD
پیشگیری از عود بیانگر مجموعه مهارت‌هایی است که به منظور کاهش احتمال بروز علائم برخی بیمار‌ی‌ها از جمله PTSD، پیشگیری از وخیم‌تر شدن وضعیت فرد و بازگشت دوباره وی به سوی رفتارهای ناسالم مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مهارت‌ها عبارتند از:
- شناسایی علائم هشداردهنده اولیه در خصوص وخیم‌تر شدن احتمالی وضعیت بیمار
- شناسایی شرایط و موقعیت‌های پرخطر برای عود کردن علائم
- تشخیص نحوه تاثیر تصمیمات دلهره‌آور روزمره بر قرار دادن فرد در مسیر عود کردن علائم (برای مثال عدم صرف وعده نهار در یک روز احتمالا آسیب‌پذیری فرد را افزایش داده و وی را در وضعیت ناخوشایندی قرار خواهد داد).
- به منظور پیشگیری از عود علائم می‌توان از تفکری مشابه الگوهای پیشگیری از آتش‌سوزی استفاده کرد. به منظور پیشگیری از آتش‌سوزی می‌توان اقدامات زیادی انجام داد. استفاده از خاموش‌کننده‌های دستی، به‌کارگیری حسگرهای ردیاب دود و دور کردن اشیاء قابل احتراق از منابع مولد گرما از جمله این اقدامات به‌شمار می‌روند. با این‌حال علیرغم انجام تمامی اقدامات فوق، وقوع آتش‌سوزی کماکان محتمل خواهد بود. در واقع تلاش‌های پیشگیرانه با هدف کاهش چشمگیر تعداد دفعات یا شدت آتش‌سوزی انجام می‌شوند. به‌طور مشابه برای جلوگیری از بازگشت یا تشدید علائم PTSD نیز راهکارهایی وجود دارد. تصور عدم بازگشت علائم PTSD امری کاملا غیرمنطقی است. برخی عوامل خارج از کنترل ما هستند. برای مثال شما سهوا می‌توانید شاهد رویدادهایی باشید که یادآور یک اتفاق ناخوشایند هستند و یا می‌توانید در خصوص عوامل یادآوری‌کننده با دیگران گفتگو نمایید. سالگرد یک رویداد آزاردهنده نیز پدیده‌‌ای اجتناب‌ناپذیر است و غالبا با تشدید علائم PTSD همراه خواهد بود.
با استفاده از مهارت‌های پیشگیری از عود می‌توان علائم هشداردهنده اولیه در خصوص بازگشت یا تشدید علائم PTSD را شناسایی نموده و اقدامات تقابلی لازم را سریعا انجام داد.
علائم هشداردهنده PTSD
علائم بیماری همواره به‌صورت آنی آشکار نمی‌شوند؛ بلکه پیش از ظهور علائم احتمالا شاهد برخی نشانه‌های هشداردهنده خواهیم بود. این نشانه‌ها می‌توانند مانند تجربه احساسات خاص، تغییر در افکار یا رفتارها بسیار متنوع و بعضا جزئی باشند. در ادامه به بررسی برخی علائم هشداردهنده معمول می‌پردازیم. بایستی به‌خاطر داشت که علائم PTSD در هر شخص منحصربه‌فرد هستند.
- اصلاح شیوه تفکر
جملاتی نظیر “من به ادامه روند درمان دیگر اهمیت نمی‌دهم”، “هیچ درمانی برای من موثر نیست و وضعیت من هرگز بهبود نخواهد یافت”، “هیچکس به من، عملکرد و اهداف شخصی من اهمیت نمی‌دهد” و “من احساس ضعف میکنم” همگی بیانگر این است که دوباره در معرض افسردگی عمیق قرار خواهید گرفت.
- تغییر در روحیات
جملاتی نظیر “اخیرا همه اعصاب مرا خرد می‌کنند”، ” من حتی هنگام معاشرت با افراد مورد علاقه خود نیز احساس شادی نمی‌کنم”، “من واقعا احساس سردرگمی میکنم” و “حال و هوای من به سرعت در حال تغییر است. پس از احساس خوشحالی واقعی تنها ظرف مدت چند دقیقه احساس ناراحتی و وحشت میکنم” همگی موجب تغییر روحیه انسان می‌شوند.
- اصلاح شیوه رفتار
جملاتی نظیر “من برای مراقبت از خود نیز انرژی ندارم و چند روزی است که حمام نرفته‌ام”، “من دیگر مایل به همراهی کردن مردم نیستم و خودم را از دیگران جدا کرده‌ام”، “من کمی بیشتر الکل مصرف میکنم؛ اما این‌کار را برای مهار احساسات منفی خود انجام می‌دهم” و “من نسبت به گذشته کمتر صحبت میکنم” همگی نشان‌دهنده تغییر شیوه رفتار هستند.
علائم هشداردهنده شامل چه مواردی هستند؟
آگاهی از علائم هشداردهنده شخصی احتمالا پیش‌بینی علائم PTSD را تسهیل نموده و از غافل‌گیری جلوگیری خواهد کرد. تشخیص علائم هشداردهنده به فرد امکان می‌دهد تا پیش از بروز تغییرات غیرقابل کنترل با آن‌ها کنار بیاید. پس از شناسایی علائم هشداردهنده، یک برنامه عملی تهیه نمایید. برای دریافت کمک می‌توانید به یک متخصص بهداشت روان مراجعه کنید.
درمانگر یا روان‌پزشک احتمالا از نوعی روش درمانی موسوم به گفتار درمانی یا استرس درمانی القایی استفاده می‌کنند. بدین‌ترتیب بیمار با روش‌های مدیریت اضطراب و شرایط استرس‌زا آشنا می‌شود. همچنین بهتر است علائم هشداردهنده خود را با یک دوست نزدیک در میان بگذارید تا در صورت بروز مشکل، وی بتواند کمک حال شما باشد.