آیا با قرار گرفتن در یک اتاق زردرنگ احساس اضطراب می‌کنید؟ آیا رنگ آبی موجب آرامش شما می‌شود؟ هنرمندان و طراحان داخلی برای مدت‌ها اعتقاد داشتند که رنگ‌ها احتمالا به میزان چشمگیری بر خلق‌وخو و احساسات انسان تاثیر می‌گذارند. پابلو پیکاسو؛ نقاش معروف اعتقاد داشت که رنگ‌ها موجب تغییر احساسات انسان می‌شوند.
رنگ یک ابزار ارتباطی قدرتمند است و به منظور نمایش اعمال، تاثیرات خلق‌وخو و پیامد واکنش‌های فیزیولوژیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. تماشای برخی رنگ‌ها موجب افزایش فشار خون، سوخت و ساز بدن و فشار چشم خواهد شد. بنابراین کارکرد دقیق رنگ‌ها به چه ترتیب است؟
آشنایی با فلسفه رنگ‌ها
در سال ۱۶۶۶ دانشمندی انگلیسی با نام اسحاق نیوتن کشف کرد که با عبور نور سفید از یک منشور، پرتو نور به چندین رنگ مختلف با طول موج‌های متفاوت تجزیه می‌شود. آزمایشات بعدی نشان داد که برای تولید رنگ‌های مختلف می‌توان از نور استفاده کرد. به‌عنوان مثال ترکیب رنگ‌های قرمز و زرد موجب تولید رنگ نارنجی می‌شود. برخی رنگ‌ها نظیر سبز و سرخابی هنگام ترکیب شدن اثر یکدیگر را خنثی نموده و موجب تولید رنگ سفید خواهند شد.
علیرغم فقدان عمومی تحقیقات در این زمینه، روانشناسی رنگ به یکی از موضوعات مهم حوزه بازاریابی، هنر و طراحی تبدیل شده است. اما یافته‌های محققان در خصوص مطالعه روانشناسی رنگ از تاثیرات رنگ‌ها بر خلق‌وخو، احساسات و رفتارهای انسان حکایت دارند. احساسات انسان نسبت به رنگ‌ها غالبا شخصی بوده و ریشه عمیقی در تجارب یا فرهنگ وی دارد. به‌عنوان مثال در بسیاری از کشورهای غربی برای نمایش پاکی و بی‌گناهی از رنگ سفید استفاده می‌شود؛ در حالی‌که در برخی کشورهای شرقی این رنگ به‌عنوان نماد عزاداری شناخته می‌شود.
تاثیرات روان‌شناختی رنگ‌ها
چرا رنگ‌ها دارای چنین تاثیر قدرتمندی در زندگی ما هستند؟ اگرچه برداشت انسان از رنگ‌ها تا حدودی ذهنی است؛ اما برخی اشکال رنگی دارای مفهومی جهانی هستند. رنگ‌های موجود در طیف قرمز شامل قرمز، نارنجی و زرد به‌عنوان رنگ‌های گرم شناخته می‌شوند. این رنگ‌ها می‌توانند برای نمایش انواع احساسات نظیر گرما، آسایش، خشم و خصومت به‌کار گرفته شوند. رنگ‌های طیف آبی عموما به‌عنوان رنگ‌های سرد شناخته شده و شامل رنگ‌های آبی، بنفش و سبز هستند. این رنگ‌ها غالبا با صفت آرامش‌بخش توصیف می‌شوند؛ اما می‌توانند احساس غم و بی‌تفاوتی را در ذهن تداعی نمایند.
روانشناسی رنگ به‌عنوان یک روش درمان
برخی فرهنگ‌های باستانی نظیر مصری‌‌ها و چینی‌ها برای رفع بیماری‌ها از کروموتراپی (رنگ‌درمانی) استفاده می‌کردند. کروموتراپی بعضا تحت‌عنوان نور درمانی یا کالرولوژی شناخته می‌شود و امروزه نیز کماکان به‌عنوان یک روش درمانی جامع یا جایگزین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
رنگ قرمز به منظور تحریک ذهن و بدن و افزایش گردش خون به‌کار گرفته می‌شد. به منظور تحریک اعصاب و پاکسازی بدن از رنگ زرد استفاده می‌شد. رنگ نارنجی به بهبود عملکرد ریه و افزایش انرژی کمک می‌کرد و رنگ آبی موجب تسکین بیماری‌ها و درمان دردها می‌شد. همچنین استفاده از سایه‌های نیلی برای کاهش مشکلات پوستی مفید بود.
تحقیقات نوین در زمینه روانشناسی رنگ
بیشتر روانشناسان به خواص رنگ درمانی با دیده تردید نگاه می‌کنند و تاثیرات احتمالی آن‌ها را بسیار مبالغه‌آمیز می‌دانند. نتایج بسیاری از تحقیقات بیانگر تاثیرات موقتی رنگ‌ها بر خلق‌وخوی انسان هستند. با این‌حال رنگ‌ها به طرق مختلف و شگفت‌آوری بر انسان تاثیر می‌گذارند. برای مثال استفاده از روکش‌هایی با رنگ‌های گرم برای قرص‌ها موجب تقویت حس تاثیرگذاری آن‌ها می‌شود. نصب چراغ‌های روشنایی آبی‌رنگ در مناطق مختلف موجب کاهش نرخ جرائم در آن اماکن خواهد شد. اخیرا محققان دریافتند که رنگ قرمز موجب تقویت سرعت و شدت عکس‌العمل در انسان می‌شود؛ موضوعی که مشخصا حین انجام فعالیت‌های ورزشی مفید واقع خواهد شد. برخی مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که تیم‌های ورزشی با لباس مشکی‌رنگ احتمالا بیش از سایرین مرتکب خطا می‌شوند
تاثیرات رنگ‌ها بر عملکرد انسان
برخب مطالعات نشان می‌دهند که تماشای رنگ قرمز پیش از برگزاری امتحان موجب کاهش عملکرد فرد حین آزمون می‌شود. رنگ کالاهای خریداری شده توسط انسان نیز احتمالا انعکاس‌دهنده شخصیت وی خواهد بود. به‌عنوان مثال رنگ سفید نشان‌دهنده تازگی، پاکی، حس جوانی و مدرنیته است. مشکی غالبا به‌عنوان یک رنگ قدرتمند شناخته می‌شود؛ اما احتمالا یکی از محبوب‌ترین گزینه‌های رنگی برای خودروهای لوکس به‌شمار می‌رود. به باور بسیاری از مردم، مشکی رنگی اسرارآمیز، تحریک‌کننده تمایلات جنسی و حتی شرورانه است. نقره‌ای سومین رنگ محبوب برای خودروها در جهان محسوب می‌شود و حس نوآوری و مدرنیته را القاء می‌کند؛ محصولات دارای تکنولوژی پیشرفته غالبا دارای رنگ نقره‌ای هستند. قرمز رنگی جسورانه و جالب‌توجه است. استفاده از این رنگ برای خودروها تصویری از قدرت، عملکرد بالا و قابلیت اطمینان را به مخاطب القاء می‌کند. آبی غالبا به‌عنوان یک رنگ پایدار و ایمن توصیف می‌شود؛ لذا رانندگی با یک خودروی آبی‌رنگ نشان‌دهنده حس اعتماد به نفس راننده است. به گفته کارشناسان، علاقه‌مندان به خودروهای زرد رنگ عموما افراد خوشحالی هستند و احتمالا قدرت ریسک‌پذیری آن‌ها در مقایسه با سایرین بیشتر است. افراد علاقه‌مند به خودروهای خاکستری عموما مایل به تمایز از سایرین نبوده و به جزئیات بیشتر اهمیت می‌دهند.
اولویت‌های رنگی احتمالا با گذر زمان دستخوش تغییر می‌شوند. همچنین افراد احتمالا در سنین جوانی بیشتر رنگ‌های روشن را ترجیح داده و در سنین بالاتر به سراغ رنگ‌های سنتی‌تر می‌روند. همچنین فاکتورهای قیمت و قابلیت دسترسی نیز در انتخاب رنگ‌ها موثر هستند. برای مثال افرادی که در اقلیم آب و هوایی گرم زندگی می‌کنند؛ احتمالا خرید خودروهایی با رنگ روشن را بر رنگ‌های تیره ترجیح می‌دهند.