چنان‌چه یکی از نزدیکان شما دچار اختلال دو قطبی است؛ در این‌صورت معرفی علائم و نشانه‌های بیماری برای وی ایده مطلوبی به‌نظر می‌رسد. در حقیقت کلیه افراد هنگام ملاقات با دوستان، اعضای خانواده یا حتی همکاران خود و مشاهده این علائم بایستی از برخی علائم مانیا و هیپومانیا مطلع باشند. شناخت علائم مانیا امری صرفا علمی نیست. علائم مانیا و حتی هیپومانیا می‌توانند همانند تنگی نفس، درد قفسه سینه و خونریزی نوعی فوریت پزشکی قلمداد شوند. شناخت کلیه علائم یا معیارهای تشخیصی اختلال دو قطبی لزوما حائز اهمیت نیست؛ در عوض توصیه می‌شود تا با رایج‌ترین و مشهودترین علائم این اختلال آشنا شوید.
علائم مانیا یا هیپومانیا
علائم مانیا و هیپومانیا شباهت بسیار زیادی با یکدیگر دارند و اطلاع از تفاوت‌های آن‌ها واقعا اهمیت چندانی ندارد. یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های میان مانیا و هیپومانیا این است که مانیا شدیدتر بوده و غالبا مستلزم بستری شدن فرد در بیمارستان است؛ در حالی‌که هیپومانیا اصطلاحا به‌صورت سرپایی درمان می‌شود. در ادامه به بررسی برخی علائم معمول اختلالات مانیا و هیپومانیا می‌پردازیم:
- کاهش میزان نیاز به خواب
به هرگونه تغییر در الگوی خواب شخص موردعلاقه خود توجه کنید؛ خصوصا اگر وی علیرغم خواب نه‌چندان کافی دارای انرژی بیش از اندازه است. کاهش میزان نیاز به خواب هنگام ظهور علائم مانیا پدیده‌ای بسیار متداول است. متاسفانه مشکلات خواب و اختلال دو قطبی تاثیرات متقابلی بر یکدیگر دارند و این رابطه ۲ طرفه میان مشکلات خواب و اختلال مانیا نیز برقرار است.
- درگیر شدن در فعالیت‌های متعدد به‌صورت همزمان
آیا شخص موردعلاقه شما به‌صورت بی‌وقفه مشغول جستجوی راهی برای تخلیه انرژی اضافی خود است؟ در این‌حالت احتمالا تنها با شنیدن فهرست اقدامات انجام شده توسط وی در یک بازه زمانی کوتاه احساس خستگی خواهید کرد.
- صحبت کردن بیش از اندازه با صدای بلند و به‌صورت سریع یا به سختی صحبت کردن
نسبت به تشدید پرحرفی دیگران حساس باشید. پرحرفی یکی دیگر از علائم اختلال مانیا به‌شمار می‌رود؛ خصوصا اگر صحبت‌های آن‌ها تحت فشار بیان شوند. صحبت کردن سریع و با صدای بلند یک علامت شایع در نقطه آغاز اختلالات مانیا و هیپومانیا قلمداد می‌شود. اشاره به این نکته حائز اهمیت است که با وجود صحبت کردن سریع و اکثر علائم فوق، تغییر وضعیت معمول گفتاری مهم‌ترین مولفه موردتوجه به‌شمار می‌رود. برخی افراد به‌طور معمول سریع‌تر از سایرین صحبت میکنند. اما چنان‌چه شخصی که معمولا کلمات مورد استفاده خود را با دقت انتخاب نموده و به‌صورت شمرده صحبت می‌کند؛ در این‌صورت صحبت کردن سریع وی یک علامت هشداردهنده تلقی می‌شود.
- حواس‌پرتی سریع و آسان
کنار هم قرار دادن واژگان ظاهرا مشابه (نظیر میکروفون، سلفون و اسمارت‌فون) و قافیه نمودن آن‌ها با هم یکی دیگر از علائم هشداردهنده به‌شمار می‌رود. تداعی صوتی در وهله نخست مشابه با یک شعر یا حداقل یک ترانه رپ به‌نظر می‌رسد. با وجود اختلال دو قطبی این نشانه به یک مولفه شخصیتی فرد دچار علائم مانیا مبدل می‌شود.
- افزایش میل جنسی
چنان‌چه شریک زندگی شما به‌صورت ناگهانی خواهان رابطه جنسی بیشتر است؛ این موضوع احتمالا به‌عنوان یکی از علائم مانیا در نظر گرفته می‌شود. بیش‌فعالی جنسی یکی از علائم شایع مانیا یا هیپومانیا است و احتمالا موجب روی آوردن فرد به رفتارهای جنسی خطرناک می‌شود.
- تشدید رفتارهای پرخطر نظیر شرط‌بندی و قمار
مانیا بعضا موجب خرج‌تراشی ناخوشایند می‌شود. هنگام مراقبت از بیماران مبتلا به اختلال دو قطبی بایستی تراکنش‌های کارت‌های اعتباری و حساب‌های بانکی آن‌ها را رصد نمایید. چنان‌چه شخص موردعلاقه شما تعدادی از اشیاء بلااستفاده خود را در مکانی جمع نموده است؛ در این‌صورت رفتارهای وی را تحت نظر قرار دهید.
- تفکر سریع
برخی افراد بعضا بابت درگیری ذهنی ناشی از افکار غیرقابل کنترل گلایه دارند. فرد مبتلا به اختلال دو قطبی احتمالا به ظاهر بسیار روان و دلپذیر صحبت می‌کند؛ در حالی‌که درون ذهن وی افکاری تکراری و غیرقابل توصیف جریان دارند. هنگامی‌که شخص بیمار در خصوص افکار خود صحبت می‌کند؛ بدون کوچکترین نگرانی منظور وی را جویا شوید.
- خیال‌پردازی
هذیان گفتن و خیال‌پردازی یکی از علائمی است که مبتلایان به اختلال دو قطبی در مرحله مانیا و هیپومانیا آن‌را تجربه میکنند.
- خودبزرگ بینی
خودبزرگ بینی در واقع یک احساس اغراق شده از اهمیتی است که ریشه در قدرت، دانش یا هویت انسان دارد و غالبا دارای پس‌زمینه عقیدتی یا مذهبی است. مبتلایان به هیپومانیا فاقد توهمات بزرگ هستند. به‌عنوان مثال بیان جمله‌ای نظیر “من قصد دارم کار خود را ترک کرده و رمان بنویسم” احتمالا یک نشانه هیپومانیا محسوب می‌شود. بیان چنین جمله‌ای توسط یک نویسنده جوان احتمالا کاملا طبیعی به‌نظر می‌رسد؛ اما بیان آن از سوی شخصی که پیشتر پیرامون نگارش رمان اظهارنظر نکرده کمی مشکوک خواهد بود. همچنین احساس غیرت بیش از حد و درگیری عقیدتی احتمالا نمونه‌های دیگری از علائم مانیا قلمداد می‌شوند.
- پوشیدن لباس رنگ روشن
افراد مبتلا به مانیا و هیپومانیا معمولا از لباس‌های رنگی روشن یا شلوغ استفاده میکنند. البته اکثر افرادی که از لباس‌های روشن استفاده میکنند؛ فاقد هرگونه علائم مانیا یا هیپومانیا هستند. لذا این سرنخ ظریف بایستی در کنار سایر علائم مدنظر قرار گیرد. بعلاوه سبک لباس پوشیدن تا حدودی سلیقه‌ای و شخصی است.
مانیا در کودکان
متاسفانه برای تشخیص اختلال دو قطبی در کودکان روش خاصی وجود ندارد و علائم کودک احتمالا به‌عنوان یک اختلال رفتاری در نظر گرفته می‌شوند. در صورت مشاهده علائم مشکوک در کودک خود نظیر توهمات شنوایی یا بینایی و سایر رفتارهای هذیان‌گونه با پزشک متخصص اطفال یا یک روانپزشک مشورت نمایید.