رسوراترول یک پلیفنول یا آنتی اکسیدان طبیعی است که در بیش از ۷۰ گونه گیاهی یافت میشود. رسوراترول دارای فواید بالقوهای برای سلامتی انسان است. محققان پتانسیل این ترکیب شیمیایی برای کاهش بیماریهای قلبی و عروقی را مورد بررسی قرار دادند. اکنون رسوراترول بهعنوان یک داروی ضد سرطان، ضد التهاب و درمانکننده بیماریهای ویروسی بهکار گرفته میشود. با اینحال علیرغم نتایج امیدوارکننده مطالعات اولیه هنوز هیچگونه آزمایش بالینی برای تائید اثربخشی و ایمنی رسوراترول انجام نشده است. تحقیقات اخیر نشان داده است که رسوراترول با سرکوب آنزیم مرتبط با کنترل استرس بهصورت بالقوه میتواند دارای خاصیت ضد اضطراب باشد. بنابراین رسوراترول یکی از نامزدهای احتمالی جهت درمان اضطراب و افسردگی بهشمار میرود. اختلالات افسردگی عمده شامل بیماریهای روانی شدیدی هستند که با علائمی نظیر اضطراب، اختلالات خلقی و افسردگی شناخته میشوند. این بیماریهای جدی یکی از دلایل از دست دادن سبک زندگی سالم برای مدت چند سال محسوب میشوند.
تحقیقات انجام شده نشان میدهند که استرس پایدار یا ترشح بیش از اندازه هورمون استرس در بدن موجب بروز اختلال در عملکرد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز – آدرنال (HPA) میشود. بدینترتیب مغز دستخوش مجموعهای از تغییرات سلولی و مولکولی قرار میگیرد. این پدیده نهایتا به مدلسازی مجدد ناهمگون و ناهنجاریهای رفتاری منتهی خواهد شد.
محافظت در برابر استرس
رسوراترول ترکیبی است که در بسیاری از گونههای گیاهی از جمله پوست و هسته انگور و انواع توتها یافت میشود. این آنزیم بر سطح هورمون کورتیکواسترون تاثیر میگذارد؛ ترکیبی که تحتعنوان هورمون استرس نیز شناخته میشود. این هورمون کیفیت واکنش بدن نسبت به استرس را تنظیم میکند. استرس شدید موجب ترشح مقادیر فراوانی کورتیکواسترون در مغز شده و نهایتا به اختلالات روانی نظیر اضطراب و افسردگی دامن میزند. داروهای ضد افسردگی کنونی بر تعدیل مسیرهای سروتونین و نورآدرنالین در مغز متمرکز هستند. اما این روش درمانی در بیماران مبتلا به افسردگی همواره موثر نیست. این پدیده بدان معناست که تقاضا برای تولید یک داروی ضد افسردگی جدید به شکل فزآیندهای در حال افزایش است.
مطالعات انجام شده از تاثیرات مثبت رسوراترول بر کاهش افسردگی موشهای صحرایی حکایت دارند. نتایج این پژوهش نشان داد که مقادیر بالای کورتیکواسترون موجب بروز افسردگی و رفتارهای شبهاضطرابی در موشها میشود.
هورمون کورتیکواسترون موجب بروز اختلال در چرخه عملکرد آدنوزین مونوفسفات میشود. آدنوزین مونوفسفات یک مولکول پیامرسان است که مسئولیت تبادل سیگنال برای تغییرات بیولوژیکی نظیر تقسیم سلولی، تغییر یا مرگ سلولها را بر عهده دارد. این موارد موجب ایجاد تغییرات فیزیکی در مغز میشوند. رسوراترول با مهار ترشح کورتیکواسترون از نورونهای عصبی در برابر این هورمون مخرب محافظت میکند.
محققان دانشگاه علوم پزشکی شینشیانگ یک جامعه آماری از موشها را مورد مطالعه قرار داده و بر اساس شدت افسردگی آنها را در ۴ گروه تحت کنترل، با افسردگی خفیف، متوسط و شدید طبقهبندی کردند. به موشهای تحت کنترل، محلول آب نمک خورانده شد؛ در حالیکه موشهای سایر گروهها بهترتیب دوزهای ۱۰، ۲۰ و ۳۰ میلیگرم بر کیلوگرمی از رسوراترول را دریافت کردند. فرآیند درمان برای مدت ۲۱ روز ادامه یافت و نتایج پژوهش نشان داد که افزایش سطح هورمونهای دوپامین و سروتونین نقش مهمی در بروز افسردگی ایفا میکنند.
تقویتکننده خاصیت پلاستیکی هیپوکامپ
یافتن روشهایی برای ترمیم انعطافپذیری هیپوکامپ در مبتلایان به اختلالات عصبی و روانی یکی از اصلیترین اهداف علوم اعصاب مدرن قلمداد میشود. انعطافپذیری عصبی نشاندهنده توانایی مغز جهت پاسخگویی به تغییرات محیطی است. در طول دوران حیات انسان، هیپوکامپ از طریق فرآیندی موسوم به نوروژن هیپوکامپ بزرگسالان (AHN) به تولید نورونهای جدید میپردازد.
رسوراترول دارای خاصیت آنتی اکسیدانی و ضد توموری است و نقشآفرینی بالقوه آن بهعنوان عامل القاءکننده انعطافپذیری عصبی توجه دانشمندان را نسبت به خود جلب نموده است. استرس بهعنوان یکی از عوامل خطرزا برای ابتلا به افسردگی شناخته شده است. آزمایشات انجام شده روی مدلهای جانوری نشان میدهند که قرارگیری حیوانات در معرض استرس خفیف مزمن و غیرقابل پیشبینی با ایجاد رفتارهای مرتبط با افسردگی ارتباط دارد. تغییرات رفتاری ناشی از استرس غالبا موجب ایجاد تغییرات در هیپوکامپ، تضعیف فرآیند AHN و فاکتور نوروتروفیک مشتق شده از مغز (BDNF) میشود. با تزریق رسوراترول به موشها خواص ضد افسردگی این ماده و نقش مثبت آن در ترمیم BDNF آشکار شد.
بهطور کلی یافتههای پژوهش نشان میدهند که رسوراترول میتواند روحیه و مهارتهای شناختی انسان را بهبود داده و انعطافپذیری عصبی را تقویت نماید. با اینحال پیرامون نقش رسوراترول در افزایش انعطافپذیری هیپوکامپ کماکان اختلاف نظرهایی وجود دارد.
با وجود پیشرفتهای چشمگیر تحقیقات انجام شده در زمینه علوم اعصاب و درمان بیماریهای روانی طی سالیان اخیر، کشف داروها و روشهای درمانی جدید و اعتبارسنجی آنها مدت زیادی زمان خواهد برد. بر اساس نتایج تحقیقات اولیه رسوراترول در مهار افسردگی و رفتارهای اضطرابی ناشی از استرس مزمن و تقویت انعطافپذیری هیپوکامپ در حیوانات موثر بوده است.