گوشی‌های موبایل به جزئی لاینفک از زندگی مدرن تبدیل شده‌اند. این ابزارها نه‌تنها جهت برقراری ارتباط مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ بلکه به منظور تعامل افراد در شبکه‌های اجتماعی، سازماندهی امور شخصی، انجام خریدهای آنلاین، موبایل بانک و حتی ساعت زنگدار به‌کار گرفته می‌شوند. گوشی‌های تلفن‌همراه بی‌تردید ابزارهای مفیدی به‌شمار می‌روند؛ اما وابستگی بیش از اندازه به دستگاه‌های دیجیتالی می‌تواند نشان‌دهنده نوعی اعتیاد رفتاری باشد.
در واقع نوموفوبیا اصطلاح جدیدی است که ترس جدا شدن انسان از گوشی تلفن‌همراهش را توصیف می‌کند. این ترس نه‌تنها به گم کردن، فراموشی موقعیت شکستن گوشی یا اتمام شارژ باتری آن مربوط می‌شود؛ بلکه حتی عدم آنتن‌دهی گوشی موبایل نیز بعضا دلهره‌آور خواهد بود. ترس جدایی از گوشی تلفن‌همراه غالبا نشانه‌ای از وجود یک مشکل است و برخب کارشناسان معتقدند که این موضوع بر سلامت روانی و کیفیت زندگی انسان تاثیر منفی می‌گذارد. استفاده مکرر از تلفن‌همراه ریسک ایجاد پیامدهای منفی کوتاه‌مدت نظیر حواس‌پرتی را افزایش داده و در بلندمدت نیز نتایج مخربی مانند اعتیاد رفتاری را به‌همراه خواهد داشت.
نوموفوبیا چیست؟
آیا تاکنون به‌خاطر گم کردن گوشی خود دچار احساس اضطراب یا وحشت شده‌اید؟ آیا در صورت قطع ارتباط خود با شبکه موبایل دچار استرس می‌شوید؟ چنان‌چه پاسخ شما به پرسش‌های فوق مثبت است؛ در این‌صورت احتمالا دچار برخی علائم اختلال نوموفوبیا هستید. نوموفوبیا به‌عنوان فوبیای جدایی از گوشی موبایل تعریف می‌شود. این اصطلاح نخستین بار در سال ۲۰۰۸ توسط یکی از دفاتر پستی در بریتانیا ابداع شد. مطالعه انجام شده روی ۲۱۰۰ شخص بزرگسال در آن مقطع زمانی نشان داد که ۵۳ درصد از آن‌ها دچار نوموفوبیا هستند. پژوهش فوق نشان داد که این ترس بعضا به حدی شدید است که افراد حتی هنگام خواب شبانه نیز گوشی موبایل خود را خاموش نمی‌کنند. هنگامی‌که در خصوص دلایل روشن نگاه داشتن گوشی از آن‌ها سوال شد؛ ۵۵ درصد افراد به ضرورت حفظ ارتباط با خانواده و دوستان، ۱۰ درصد به مسائل شغلی و ۹ درصد به نگرانی خود بابت خاموش کردن گوشی اشاره کردند. به گفته شرکت‌کنندگان در پژوهش، ترس از دست دادن اخبار مهم موجب می‌شود تا این افراد حتی هنگام انجام برخی فعالیت‌های مهم نیز به تماس‌های تلفنی یا پیامک‌های دریافتی پاسخ دهند. نتایج تحقیق نشان داد که افراد برای پاسخگویی به تماس‌ها غالبا مایل به رها نمودن سایر فعالیت‌های زندگی هستند. در واقع بیش از ۸۰ درصد افراد خواهان پاسخگویی به تماس حین تماشای تلویزیون بودند؛ در حالی‌که ۴۰ و ۱۸ درصد از آن‌ها نیز حین غذا خوردن و خوابیدن به تماس‌های دریافتی پاسخ می‌دادند.
نوموفوبیا تا چه اندازه شایع است؟
با وجود تحقیقات محدودی که در زمینه نوموفوبیا انجام شده است؛ می‌توان پی برد که ابتلا به این اختلال پدیده‌ای بسیار شایع است. یک مطالعه انجام شده روی دانشجویان هندی نشان داد که بیش از ۲۲ درصد آن‌ها دچار علائم نوموفوبیا شدید هستند. همچنین در ۶۰ درصد از شرکت‌کنندگان این پژوهش نیز علائم متوسط نوموفوبیا مشاهده شد.
علائم
فوبیا نوعی اختلال اضطرابی است که با ترس غیرمنطقی از یک شی یا موقعیت خاص قابل تشخیص خواهد بود. نوموفوبیا نیز نشان‌دهنده هراس فرد بابت عدم دسترسی به گوشی تلفن‌همراه خود است. برخی علائم احتمالی این اختلال عبارتند از:
- ناتوانی در خاموش کردن تلفن‌همراه
- بررسی مکرر گوشی برای اطلاع از پیام‌ها، ایمیل‌ها و تماس‌های از دست رفته
- اتصال مداوم گوشی به شارژر علیرغم کافی بودن میزان شارژ باتری
- به‌همراه داشتن گوشی در کلیه اماکن از جمله حمام و سرویس بهداشتی
- نگرانی بابت قطع ارتباط وای‌فای یا شبکه داده موبایل
- نگرانی پیرامون رویدادهای منفی و ناتوانی برای درخواست کمک از سایرین
- استرس قطع ارتباط با شبکه‌های اجتماعی مجازی و آنلاین
- احساس ضعف و سرگیجه، تنفس سریع، افزایش ضربان قلب، تعریق یا لرزش بدن
ویژگی‌های شاخص نوموفوبیا
محققان ضمن انجام یک پژوهش در سال ۲۰۱۵ به بررسی برخی ابعاد کلیدی نوموفوبیا پرداختند. برخی از ویژگی‌های شاخص این اختلال عبارتند از:
- ناتوانی در برقراری ارتباط با دیگران
- احساس انزوای مطلق
- عدم امکان دسترسی به اطلاعات
- از بین رفتن احساس آرامش
استفاده مکرر و غیرضروری از تلفن‌همراه ضمن تشدید احساس اضطراب، استرس و افسردگی موجب کاهش میزان رضایت از زندگی و کیفیت آن خواهد شد.
علل ابتلا به نوموفوبیا
- کاربری گسترده در زندگی روزمره
امروزه مردم برای انجام بسیاری از فعالیت‌های روزانه خود نظیر امور تجاری، اشتراک‌گذاری اطلاعات و حتی مدیریت مالی از تلفن‌همراه استفاده می‌کنند. بنابراین ترس از فقدان این دستگاه تا حدودی طبیعی به‌نظر می‌رسد.
- بالا بودن میزان استفاده روزمره از گوشی
یک پژوهش انجام شده در سال ۲۰۱۴ نشان داد که دانشجویان بعضا ۹ ساعت از زمان روز را با گوشی خود سپری می‌کنند. محققان معتقدند که استفاده ثابت و منظم از تلفن‌همراه نشان‌دهنده ماهیت پارادوکس‌گونه فناوری است. در واقع گوشی‌های هوشمند می‌توانند ابزارهای مفید و در عین‌حال محدودکننده باشند.
- آشنایی افراد به ویژه جوانان با حوزه فناوری و رشد آن‌ها در کنار رایانه‌ها، اینترنت و اسمارت‌فون‌ها موجب وابستگی شدید به گوشی تلفن‌همراه می‌شود.
به منظور درمان اختلال نوموفوبیا می‌توان از روش‌هایی نظیر Exposure Therapy (تکنیکی رفتاری جهت یادگیری شیوه مقابله با ترس‌ها)، درمان رفتار شناختی و انواع داروها استفاده کرد.