آلزایمر یک بیماری عصبی است که با اختلال شناختی، مشکل در استدلال منطقی و تغییرات مختلف روانی و رفتاری شناخته می‌شود. این بیماری به‌طور طبیعی ماهیتی پیش‌رونده دارد. بیماری آلزایمر غالبا در مراحل اولیه با فراموشی و سردرگمی شدید آغاز شده و نهایتا به فقدان شدید حافظه و ناتوانی در انجام کارهای روزمره منتهی می‌شود.
نورون‌های دارای پلاک‌های آمیلوئید در بیماران مبتلا به آلزایمر
با پیشرفت بیماری و آگاهی افراد از وضعیت روحی خود، رفتارهای روانی غیرطبیعی نیز به تدریج ظاهر می‌شوند. بیماران غالبا دچار بی‌اشتهایی شده و از اجتماع کناره‌گیری می‌کنند. آن‌ها به‌دلیل از دست دادن حافظه در برخی وقایع یا سناریوهای خاص رفتاری غیرمنطقی از خود بروز می‌دهند. همچنین رفتارهای دوقطبی و نوسانات خلقی سایر علائم گزارش شده در بیماران را تشکیل می‌دهند.
علت دقیق این اختلال کاملا مشخص نیست؛ با این‌حال وضعیت پاتوفیزیولوژیک مغز بیماران مبتلا به آلزایمر نشان‌دهنده وجود رشته‌های زائد عصبی، رشته فیبرهای پروتئین تاو و پلاک‌های پپتیدی بتا آمیلوئید است. این عوامل در کنار برهم خوردن تعادل میان نوتروفین و سیتوکین موجود در سلول‌های مغزی موجب از بین رفتن سیناپس‌های عصبی شده و نهایتا به کوچک شدن بافت‌ها در مدار هیپوکامپ مغز منجر خواهند شد. پیوند خانوادگی و ژنتیکی به‌عنوان بزرگترین ریسک فاکتور جهش ژن آپولیپوپروتئین شناخته می‌شود. صرفنظر از عوامل ژنتیکی، محققان به شواهد محکمی پیرامون رابطه میان سبک زندگی و آلزایمر دست یافته‌اند. بدین‌ترتیب نقش رژیم غذایی در ابتلا به آلزایمر بیش از گذشته آشکار خواهد شد.
غذاهایی که احتمالا موجب ضعف حافظه می‌شوند
مصرف بیش از حد غذاهای فرآوری شده، کربوهیدرات‌های پیچیده و قند باعث ایجاد بسترهای سمی در بدن می‌شوند. این ترکیبات به‌عنوان عامل ایجادکننده التهاب و پلاک در مغز و نهایتا شکل‌گیری اختلالات شناختی قلمداد می‌شوند. مصرف برخی خوراکی‌های متداول نظیر پاستا، پنیر، نان سفید و گوشت فرآوری شده غالبا با ابتلا به آلزایمر مرتبط هستند. حتی برخی دانشمندان مصرف کلیه نان‌های تهیه شده از غلات را مضر می‌دانند؛ زیرا این نان‌ها موجب افزایش میزان قند خون خواهند شد. قند خون یکی از اصلی‌ترین عوامل ایجاد التهابات عصبی به‌شمار میرود. همچنین رژیم‌های حاوی نیترات شامل پاپ‌کورن تهیه شده در اجاق مایکروویو، ماء‌الشعیر و مارگارین نیز با آلزایمر مرتبط هستند. متاسفانه این خوراکی‌ها در بسیاری از کشورها به‌صورت گسترده مصرف می‌شوند؛ با این‌حال خوردن آن‌ها در حد متعارف و به‌همراه رژیم‌های غذایی سالم تهدیدی مستقیم برای ابتلا به آلزایمر قلمداد نمی‌شود.
رژیم غذایی MIND
رژیم غذایی MIND یکی از رژیم‌های دوستدار سلامت قلب بوده و به درمان فشارخون بالا کمک شایان‌توجهی می‌کند. پزشکان از این رژیم غذایی به‌عنوان رویکردی جدی برای مدیریت آلزایمر یاد می‌کنند. تبعیت از این رژیم ریسک ابتلا به آلزایمر را بیش از ۵۰ درصد کاهش داده و عملکرد شناختی در بیماران را بیش از ۳۰ درصد بهبود خواهد داد. رژیم غذایی MIND حاوی خوراکی‌های زیر است:
- سبزیجات با برگ‌های سبزرنگ (مصرف سبزیجات یا یک وعده سالاد به‌صورت روزانه)
- مصرف ماهی (رژیم‌های غذایی سرشار از امگا ۳) حداقل برای ۱ نوبت در هفته
- مصرف آجیل شامل گردو، بادام، فندق و سایر مغزیجات برای ۴ تا ۵ نوبت در هفته که سرشار از ویتامین، فیبر و اسیدهای چرب امگا ۳ است.
- غلات سبوس‌دار و کربوهیدرات‌هایی نظیر جو، گندم و برنج قهوه‌ای روزانه ۳ نوبت. همچنین بایستی از مصرف کربوهیدرات‌های فرآوری شده و دسرها اجتناب شود.
- مصرف انواع توت‌ها و زغال‌اخته برای ۲ نوبت در هفته. این میوه‌ها به‌دلیل برخورداری از مقادیر بالای پلی‌فنول برای پیشگیری از آلزایمر بسیار مفید هستند.
- مصرف لوبیا برای ۳ الی ۴ نوبت در هفته
- خودداری از مصرف پنیر (حداکثر ۱ نوبت در هفته)
نتایج پژوهش منتشر شده در نشریه Alzheimer Dement طی سال ۲۰۱۵ نشان داد که رعایت رژیم‌های غذایی مدیترانه‌ای و MIND احتمالا به کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر کمک می‌کنند.
رژیم کتوژنیک
جذب گلوکز در مغز موجب ایجاد پلاک و کتون روی نورون‌های عصبی و افزایش ریسک ابتلا به آلزایمر می‌شود. هایپومتابولیسم گلوکز در مغز از علائم اولیه آلزایمر به‌شمار میرود؛ لذا کنترل این فرآیند به درمان آلزایمر کمک می‌کند. اجسام کتون هنگام کمبود گلوکز در بدن به‌طور طبیعی تولید می‌شوند. در صورت محروم شدن مغز از اکسیژن این اجسام کتون قابل استفاده خواهند بود. نتایج چندین آزمایش بالینی انجام شده نشان می‌دهند که مصرف رژیم‌های غذایی کتوژنیک کم‌کربوهیدرات و همچنین مصرف مستقیم اجزای کتونی در کاهش علائم آلزایمر موثر است. با این‌حال کشف مکانیسم به‌کارگیری اجزای کتونی توسط سلول‌های مغزی و اثبات مزایای رژیم‌های کتوژنیک نیازمند گردآوری شواهد بیشتر است.