داروهای ضد افسردگی یکی از گزینه‌های درمانی موثر برای افسردگی شدید به‌شمار می‌روند. متاسفانه این داروها دارای عوارض جانبی متعددی از جمله افزایش وزن هستند؛ لذا پزشکان متخصص پیش از تجویز چنین داروهایی برای بیماران بایستی عوارض جانبی آن‌ها را مدنظر قرار دهند.
افسردگی چگونه درمان می‌شود؟
روش‌های مقابله با افسردگی معمولا در ۳ طیف مختلف شامل استراتژی‌های کمک‌رسانی به خود، متدهای درمانی و تجویز دارو طبقه‌بندی می‌شوند. یک روش درمانی موثر معمولا از تمامی الگوهای فوق به‌صورت توامان بهره خواهد برد. ورزش کردن نوعی خودیاری است که احتمالا به کاهش علائم افسردگی کمک می‌کند؛ چرا که ترشح اندورفین حین ورزش کردن می‌تواند علائم روانی منفی افسردگی را کاهش دهد.
درمان شناختی رفتاری (CBT) و مشاوره نیز احتمالا به درمان افسردگی کمک می‌کنند. این ۲ روش در حل مشکلات ریشه‌ای ایجادکننده افسردگی و کمک به تجزیه آن‌ها به چالش‌های کوچک‌تر موثر هستند. CBT عمدتا روی مشکلات موجود و راهکارهای عملی برای بهبود وضعیت ذهنی تمرکز دارد؛ در حالی‌که مشاوره می‌تواند بر گذشته و عوامل محتمل افسردگی متمرکز می‌شود. در موارد افسردگی شدید داروهای ضد افسردگی به‌عنوان یک روش درمانی در نظر گرفته می‌شوند. تقریبا ۳۰ نوع داروی ضد افسردگی مختلف در جهان وجود دارد. این داروها در گروه‌های زیر قابل طبقه‌بندی هستند:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین (SSRI)
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین – نورآدرنالین (SNRI)
- نورآدرنالین و ترکیبات ضد افسردگی سروتونرژیک خاص (NASSA)
- داروهای ضد افسردگی ۳ چرخه‌ای (TCA)
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOI)
مهارکننده‌های بازجذب سروتونین رایج‌ترین داروهای ضد افسردگی به‌شمار می‌روند؛ چرا که این داروها دارای کمترین میزان عوارض جانبی بوده و پیامدهای ناشی از مصرف بیش از اندازه آن‌ها نیز در مقایسه با سایر داروها به‌مراتب خفیف‌تر است. داروهای گروه SNRI دارای عملکردی مشابه SSRIها هستند؛ اما بیماران بعضا به این طیف از داروها واکنش مطلوب‌تری نشان می‌دهند. داروهای دسته NASSA مناسب افرادی است که قادر به مصرف SSRIها نیستند. عوارض جانبی این داروها مشابه با SSRIها است؛ اما مصرف آن‌ها در مراحل اولیه می‌تواند موجب خواب‌آلودگی فرد شود. داروهای TCA و MAOI جزو اشکال قدیمی‌تر ترکیبات ضد افسردگی به‌شمار می‌روند و عوارض جانبی ناشی از مصرف آن‌ها نیز به‌مراتب جدی‌تر است.
تعداد مبتلایان به افسردگی در جهان به شکل فزآینده‌ای در حال افزایش است و به تبع آن تجویز داروهای ضد افسردگی نیز رواج بیش‌تری پیدا کرده است؛ به گونه‌ای که نرخ تجویز این داروها در حد فاصل سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۱ حدودا ۲ برابر افزایش یافت.
داروهای ضد افسردگی چگونه بر وزن بیماران تاثیر می‌گذارند؟
به لحاظ تجربی مصرف داروهای ضد افسردگی با افزایش وزن بیماران مرتبط بوده است؛ اما ماهیت این رابطه به خوبی درک نشده است. این پدیده از تعداد محدود مطالعات فراگیر انجام شده جهت بررسی رابطه داروهای ضد افسردگی با اضافه وزن و تاثیرات متفاوت این داروها ناشی می‌شود. همچنین مطالعات انگشت‌شماری به بررسی تاثیر داروهای ضد افسردگی بر افزایش وزن در مقیاس کلان پرداخته‌اند.
اخیرا یک مطالعه جمعیتی در بریتانیا تلاش کرده تا تاثیرات طولانی‌مدت مصرف داروهای ضد افسردگی بر افزایش وزن را مورد بررسی قرار دهد. محققان با استفاده از سوابق الکترونیکی مراجعه افراد نزد پزشکان عمومی به گردآوری اطلاعات وزنی ۲۹۰ هزار نفر طی مدت ۱۰ سال پرداختند. آن‌ها دریافتند که ریسک افزایش وزن در افرادی که طی این مدت از داروهای ضد افسردگی استفاده کرده‌اند؛ به‌مراتب بیشتر از افراد عادی بوده و وزن آن‌ها نیز حداقل به میزان ۵ درصد افزایش یافته است.
نویسندگان این پژوهش همچنین خاطرنشان کردند که این خطر طی سال‌های دوم و سوم مصرف داروهای ضد افسردگی افزایش یافته و ظاهرا در بیمارانی که برای مدت کمتر از ۱ سال تحت درمان قرار گرفته‌اند نیز چنین خطری وجود ندارد. اگرچه چنین برداشتی می‌تواند در اثر عدم ارائه اطلاعات پیرامون این طیف از شرکت‌کنندگان باشد. ریسک افزایش وزن طی ۶ سال نخست مطالعه به قوت خود باقی ماند. در ادامه افزایش ریسک اضافه وزن با جهش تعداد شرکت‌کنندگان دارای شاخص BMI بالا همراه شد.
یافته‌های این مطالعه نهایتا نشان می‌دهند که مصرف داروهای ضد افسردگی با افزایش ریسک اضافه وزن برای مدت حداقل ۵ سال همراه خواهد بود. این پژوهش همچنین ارتباط میان بازه‌های مختلف BMI و مصرف‌کنندگان داروهای ضد افسردگی را آشکار کرد. بر این اساس ۱۳.۹ درصد افراد دارای BMI نرمال از داروهای ضد افسردگی استفاده می‌کردند؛ در حالی‌که این داروها برای ۲۶.۵ درصد از افراد با شاخص BMI بالاتر از ۴۵ تجویز شده بودند.
بعلاوه ارتباط میان مصرف داروهای ضد افسردگی با برخی عوارض جانبی نظیر سکته مغزی و دیابت در این مطالعه مورد بررسی قرار گرفت. بر این اساس میزان مصرف داروهای ضد افسردگی توسط افراد سیگاری افزایش یافته است. تاثیرات داروهای ضد افسردگی بر اضافه وزن در افراد مختلف متفاوت بوده و متخصصان پیش از تجویز دارو به بیماران بایستی ریسک افزایش وزن را مدنظر قرار دهند.