کم‌خونی به‌دلیل کمبود هموگلوبین در بدن یا مقادیر کمتر از حد طبیعی گلبولهای قرمز خون اتفاق می‌افتد. هموگلوبین به حمل اکسیژن در خون کمک می‌کند؛ در نتیجه کمبود هموگلوبین سبب کاهش کیفیت اکسیژن‌رسانی به اعضای حیاتی بدن می‌شود.
انواع کم‌خونی
برای بروز کم‌خونی دلایل مختلفی وجود دارند که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- کاهش تولید گلبولهای قرمز در خون
- دفع خون از بدن
- تخریب بیش از حد گلبولهای قرمز خون
علل کم‌خونی
کم‌خونی اکثرا به‌دلیل مشکلات تغذیه‌ای از جمله کمبود آهن در رژیم غذایی رخ می‌دهد. فقر آهن رایج‌ترین نوع کم‌خونی به‌شمار می‌رود. در ایالات‌متحده ۷ درصد کودکان نوپا بین سنین ۱ تا ۲ سال و ۹ الی ۱۶ درصد زنان به‌دلیل قاعدگی از کمبود آهن رنج می‌برند. در کشورهای فقیر نیز ۳۰ تا ۷۰ درصد مردم به کم‌خونی از نوع فقر آهن مبتلا هستند.
آهن و کم‌خونی
عنصر آهن برای تولید هموگلوبین در بدن مورد نیاز است. از سوی دیگر کمبود آن منجر به کم‌خونی خواهد شد. آهن در گوشت، میوه‌های خشک و برخی سبزیجات یافت می‌شود. خونریزی مشخصا بر اثر زخم معده یا روده ایجاد شده و معمولا اصلی‌ترین عامل کمبود آهن به‌شمار می‌رود. زنان غالبا به‌دلیل افزایش نیاز به آهن در دوره طولانی بارداری پیش از یائسگی گرفتار فقر آهن می‌شوند.
ویتامین‌ها و کم‌خونی
به‌طور طبیعی برخی ویتامین‌ها مانند ویتامین B12 و اسید فولیک یا فولات در تولید گلبولهای قرمز ضروری هستند و کمبود آن‌ها در رژیم غذایی موجب به کم‌خونی می‌شود. در افراد مسن کمبود ۲ ویتامین B12 و فولات شایع‌تر است؛ به‌طوری که از هر ۱۰ فرد با سن بالای ۷۵ سال ۱ نفر به بیماری کم‌خونی دچار خواهد شد. یک بیماری ارثی با نام کم‌خونی پرنیشیوز وجود دارد که بیماران برای استفاده از ویتامین B12 در رژیم غذایی خود جهت تولید گلبولهای قرمز سالم دچار مشکل می‌شوند. این بیماری نادر بوده و از هر ۱۰ هزار نفر در شمال اروپا ۱ نفر را درگیر می‌کند.
سایر علل کم‌خونی
از دست دادن زیاد خون به‌دلیل جراحی یا آسیب سنگین احتمالا موجب کم‌خونی می‌شود. تخریب بیش‌‌از حد گلبولهای قرمز ممکن است به‌دلیل شرایط خاصی موسوم به کم‌خونی همولیتیک رخ دهد. این بیماری غالبا ارثی است و شامل کم‌خونی سلول‌های داسی‌شکل، تالاسمی و غیره است. کم‌خونی می‌تواند بر اثر عفونت‌های شدید، سرطان، مصرف برخی داروها یا قرارگیری در مجاورت بعضی سموم خطرناک ایجاد شود.
برای مثال گلبولهای قرمز در مغز استخوان ساخته می‌شوند. با ابتلای فرد به سرطان مغز استخوان میزان تولید گلبولهای قرمز خون کاهش خواهد یافت. به این بیماری آنمی (کم خونی) آپلاستیک گفته می‌شود و احتمالا همراه سرطان خون مانند لوسمی اتفاق می‌افتد.
علائم کم‌خونی
افراد مبتلا به کم‌خونی خفیف احتمالا فاقد علائمی بوده یا صرفا علائم خفیفی دارند. اما مبتلا به کم‌خونی شدید احتمالا دارای علائم شدیدتری هستند و این علائم زندگی آن‌ها را تهدید می‌کند. کمبود انرژی و خستگی شایع‌ترین علائم کم‌خونی به ویژه در کم‌خونی فقر آهن محسوب می‌شوند. کم‌خونی شدید موجب تنگی‌نفس، رنگ پریدگی، خشکی ناخن، تپش قلب و… می‌شود.
علائم کم‌خونی درکودکان همانند بزرگسالان می‌تواند شامل رنگ پریدگی صورت، خستگی و تنگی‌نفس باشد. این افراد معمولا به خوردن مواد نامناسب مانند گل، گچ و… تمایل نشان می‌دهند. از این اختلال تحت‌عنوان پیکا نیز یاد می‌شود. کم‌خونی در کودکان ممکن است به بروز مشکلات رفتاری و عدم رشد فکری منجر شود. عدم کنترل کم‌خونی شدید می‌تواند عوارض مختلفی را در پی داشته باشد. کم‌خونی ایمنی بدن را کاهش داده و احتمالا بیمار را در برابر ابتلا به بیماری و عفونت مستعد کند. موارد شدید کم‌خونی موجب تپش قلب و حتی نارسایی قلبی می‌شود. در این نارسایی، قلب قادر به پمپاژ موثر خون درون رگ‌ها نخواهد بود. کم‌خونی برای زنان باردار در قبل و بعد از تولد جنین نیز می‌تواند عوارض خطرناکی را در پی داشته باشد.
درمان کم‌خونی
نوع درمان به علت بروز کم‌خونی بستگی دارد. اگر کم‌خونی ناشی از کمبود آهن باشد؛ احتمالا به فرد بیمار توصیه می‌شود تا از غذاهای غنی شده با آهن یا مکمل‌های آهن استفاده کند. اگرچه کم‌خونی می‌تواند در اثر شرایط حادتری نظیر خونریزی داخلی یا سرطان‌ها ایجاد شود؛ اما پیش از انتخاب روش درمانی بایستی علل دقیق بروز بیماری مورد بررسی قرار گیرند.