نیاز انسان به خواب در طول دوران زندگی تغییر می‌کند. با افزایش سن به‌طور طبیعی شاهد کوتاه شدن طول دوره خواب و منقطع شدن آن خواهیم بود. افراد مسن غالبا طی مدت روز چندین نوبت چرت می‌زنند؛ اما این الگوی خواب احتمالا در بیماران مبتلا به آلزایمر و سایر اختلالات عصبی قابل رویت نیست.
ارتباط فقدان خواب با بتا آمیلوئید
مطالعات نشان می‌دهند که فقدان خواب حتی برای یک شب می‌تواند سطح بتا آمیلوئید در مغز را به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. بتا آمیلوئید یکی از اصلی‌ترین پروتئین‌های سمی مرتبط با بیماری آلزایمر به‌شمار می‌رود. در طول مدت خواب، مغز با استفاده از سیستم گلیمفاتیک (سامانه سم‌زدای داخلی مغز) خود به پاکسازی مقادیر بیش‌ازحد بتا آمیلوئید و سایر متابولیت‌های تجمع‌یافته می‌پردازد. سرعت پاکسازی مغز طی مدت خواب در مقایسه با دوره بیداری ۲ برابر شده و با افزایش فضای بینابینی در مغز حین خواب، فرآیند مذکور شتاب بیش‌تری پیدا خواهد کرد. با این‌حال بی‌خوابی یا کمبود کلی خواب (حتی برای مدت ۱ شب) موجب ناتوانی مغز در پاکسازی موثر بتا آمیلوئید و افزایش تدریجی میزان این ماده سمی در بدن خواهد شد.
بعلاوه ارزیابی‌های انجام شده روی بتا آمیلوئید نشان دادند که سطح این پروتئین در مناطق آسیب‌دیده مغز طی مراحل اولیه بیماری آلزایمر (نظیر هیپوکامپ و تالاموس که در شکل‌گیری قوه حافظه موثر هستند) به میزان قابل‌توجهی بیشتر است. افرادی که با شدیدترین حالات اختلالات خوابی مواجه بودند نیز بیش‌ترین افزایش سطح بتا آمیلوئید در تالاموس را تجربه نموده و غالبا دارای حالات روحی نامساعدتری بودند.
برخی اختلالات مزمن خواب می‌توانند ریسک ابتلای انسان به آلزایمر را افزایش دهند. آپنه انسدادی خواب (OSA) یکی از ریسک فاکتورهای خطرناک برای بروز بیماری‌های زوال عقل، دمانس عروقی و آلزایمر به‌شمار می‌رود. اکثر بیماران مبتلا به اختلال OSA دچار مشکل اضافه وزن و چاقی هستند. این موارد جزو ریسک فاکتورهای مشترک میان بیماری‌های OSA و آلزایمر قلمداد می‌شوند. با این‌حال مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که سطح بتا آمیلوئید موجود درون مغز مبتلایان به OSA در مقایسه با افراد عادی دارای اضافه وزن به میزان قابل‌توجهی بیشتر است. لذا کمبود خواب در اوایل زندگی احتمالا عامل خطرزای مهمی برای ابتلای انسان به آلزایمر در آینده به‌شمار می‌رود. بنابراین افرادی که از مشکل بی‌خوابی رنج می‌برند بایستی هرچه سریع‌تر به توصیه‌های پزشکی توجه نموده و سطح بتا آمیلوئید موجود در مغز خود را کاهش دهند.
اختلالات خواب در بیماری آلزایمر
اکثر بیماران آلزایمری دچار مشکلات خواب هستند و با پیشرفت بیماری این مشکلات نیز به‌تدریج حادتر می‌شوند. برخی اختلالات شایع خواب در میان بیماران مبتلا به آلزایمر عبارتند از:
- ناتوانی در ادامه پروسه خواب علیرغم اینکه شخص بدون کوچک‌ترین مشکل می‌تواند به خواب برود.
- افزایش میزان تاخیر خواب (مدت زمان لازم برای به خواب رفتن فرد طولانی‌تر می‌شود).
- تشدید اضطراب پیش از خواب و در طول مدت شب و بیدار شدن‌های مکرر و بی‌نظم در اوقات روز یا شب
- حالت خواب‌آلود طی مدت روز در حالی‌که فرد هنگام شب احساس هوشیاری می‌کند (ناهنجاری شبانه‌روزی)
- حرکات پریودیک اندام‌های بدن (PLM) در حدودا ۵۰ درصد از بیماران آلزایمری تشدید می‌شوند.
- کاهش مدت زمان خواب موج آهسته (SWS) و خواب با حرکات چشمی سریع (REM) علیرغم عدم تغییر تعداد کلی چرخه‌های خواب
ذکر این نکته ضروری است که کلیه مطالعات انجام شده در مقیاس بزرگ نشان‌دهنده وجود رابطه معنادار میان اختلالات خواب و بیماری آلزایمر (در مراحل بالینی اولیه و پس از پیشرفت علائم) نیستند. بنابراین کلیه بیماران آلزایمری با اختلالات خواب دست‌به‌گریبان نخواهند بود و به‌طور مشابه تمامی افرادی که در سنین بالاتر از مشکلات خواب رنج می‌برند؛ لزوما مبتلا به آلزایمر نیستند. با این‌حال بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که در سنین مشابه، بروز اختلالات خواب میان بیماران آلزایمری در مقایسه با افراد سالم شیوع بیش‌تری دارد.
اکنون اکثر محققان به این باور رسیده‌اند که کاهش خواب احتمالا یک ریسک فاکتور مهم و نشانه‌ای از بیماری آلزایمر به‌شمار می‌رود. با این‌حال هنوز مشخص نیست که آیا کمبود خواب به پیشرفت بیماری آزایمر کمک می‌کند یا خیر. همچنین نقش آلزایمر در بروز اختلالات خواب نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.