آلزایمر یک بیماری مزمن عصبی است که با از دست دادن حافظه و سایر اعمال شناختی قابل تشخیص خواهد بود. این بیماری به‌عنوان شایع‌ترین علت زوال عقل در افراد مسن و یکی از مهم‌ترین عوامل مرگ ومیر در جهان شناخته می‌شود. تشکیل پلاک‌های آمیلوئید و گره‌های تاو در مغز ۲ ویژگی بارز بیماری آلزایمر به‌شمار می‌روند. مطالعات متعدد نشان داده‌اند که مجموعه‌ای از عوامل ژنتیکی، محیطی و فاکتورهای مرتبط با سبک زندگی در آغاز و پیشرفت آلزایمر موثر هستند. همچنین برخی پژوهش‌های انجام شده از نقش اختلالات عروقی نظیر فشارخون بالا، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و ناهنجاری‌های متابولیکی نظیر چاقی و دیابت در ابتلای افراد به آلزایمر حکایت دارند. لذا پیروی از یک رژیم غذایی سالم در کنار فعالیت بدنی و اجتماعی کافی به کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر کمک قابل‌توجهی خواهد کرد.
نورون‌های دارای پلاک‌های آمیلوئیدی در بیماران آلزایمری
چگونگی تاثیرگذاری رژیم غذایی بر ریسک ابتلا به آلزایمر
محققان بر این باورند که رژیم غذایی در افزایش یا کاهش ریسک ابتلا به آلزایمر نقش بسزایی دارد. به‌عنوان مثال مصرف بالای گوشت حیوانات در برخی جوامع ریسک ابتلا به آلزایمر را شدیدا افزایش می‌دهد. شیوع بیشتر چاقی با افزایش میزان کلسترول، چربی‌های اشباع شده و آهن خون همراه بوده و اصلی‌ترین عامل بروز آلزایمر در این جوامع محسوب می‌شود. بر اساس یافته‌های محققان مصرف اسیدهای چرب اشباع (که عمدتا در فرآورده‌های لبنی و گوشت یافت می‌شوند) ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. ارتباط میان مصرف اسیدهای چرب اشباع با بیماری‌های قلبی و عروقی و اختلالات متابولیک احتمالا در ایجاد زمینه ابتلا به آلزایمر تا حدود زیادی موثر است.
ارتباط میان میزان کلسترول خون با ریسک ابتلا به آلزایمر نیز به اثبات رسیده است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که افرادی با سطح کلسترول پلاسمایی بالا (بیش از ۲۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر) طی سنین میانسالی ۵۷ درصد بیشتر از افرادی با کلسترول پلاسمایی مطلوب (کمتر از ۲۰۰میلی‌گرم در دسی‌لیتر) در معرض ابتلا به آلزایمر قرار دارند. مصرف بالای اسیدهای چرب اشباع یا سطوح بالای کلسترول خون احتمالا موجب ایجاد پلاک‌های آمیلوئیدی در مغز می‌شود؛ عاملی که یکی از نشانه‌های احتمالی ابتلای فرد به آلزایمر به‌شمار می‌رود.
رژیم غذایی مدیترانه‌ای با مصرف زیاد سبزیجات، میوه‌ها، غلات، حبوبات، اسیدهای چرب اشباع نشده و مصرف محدود گوشت قرمز، مرغ و اسیدهای چرب اشباع شده شناخته می‌شود. این رژیم غذایی در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر و ریسک مرگ ومیر ناشی از آن موثر است. بسیاری از غذاهای گیاهی سرشار از ویتامین هستند. ویتامین‌ها از جمله عوامل کلیدی موثر در متابولیسم هموسیستئین‌ها محسوب می‌شوند. کمبود ویتامین‌های B12، B6 یا فولیک اسید موجب افزایش سطح هموسیستئین شده و به نوبه خود ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. بنابراین مصرف غذاهای سرشار از ویتامین‌های فوق در کاهش ریسک بروز آلزایمر بسیار موثر خواهد بود.
با توجه به تاثیرات رژیم غذایی بر بیماری آلزایمر، متخصصان حاضر در کنفرانس بین‌المللی تغذیه و مغز اقدام به تنظیم راهنمای پیشگیری از آلزایمر در سال ۲۰۱۳ نمودند. این دستورالعمل شامل نکات کلیدی زیر است:
- مصرف چربی‌های ترانس و اشباع شده را به حداقل برسانید.
- فرآورده‌های لبنی و گوشت بایستی با میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات (نخودفرنگی، لوبیا و عدس) و غلات سبوس‌دار به‌عنوان خوراکی‌های اصلی رژیم غذایی جایگزین شوند.
- در عوض مصرف مکمل‌ها از غذاهای حاوی ویتامین E استفاده کنید. خوراکی‌های سالم حاوی ویتامین E شامل آجیل، دانه‌ها، غلات سبوس‌دار و سبزیجات برگ‌دار هستند. میزان ویتامین E تجویز شده در رژیم غذایی روزانه معادل ۱۵ میلی‌گرم است.
- یک منبع قابل‌اعتماد ویتامین B12 مانند غذاهای غنی شده و یا مکمل‌هایی با حداقل میزان روزانه ۲.۴ میکروگرم از این ویتامین بایستی به جزئی از رژیم غذایی مبدل شود.
- در صورت مصرف مولتی ویتامین‌ها انواع فاقد مس و آهن را انتخاب کنید. از مکمل‌های حاوی آهن صرفا با نظر پزشک استفاده کنید.
- اگرچه تعیین نقش آلومینیوم در ریسک ابتلای انسان به آلزایمر نیازمند انجام مطالعات بیشتر است؛ اما توصیه می‌شود تا افراد حتی‌الامکان از به‌کارگیری خوراکی‌ها یا ابزارهای حاوی آلومینیوم نظیر ظروف آشپزی آلومینیومی، آنتی‌اسیدها و بیکینگ پودر اجتناب نمایند.
- انجام تمرینات هوازی به‌طور معمول؛ معادل ۴۰ دقیقه پیاده‌روی سریع برای ۳ نوبت در هفته
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که آیا رژیم‌های غذایی گیاهی با وجود فواید متعدد در زمینه پیشیگیری از آلزایمر از تمامی جهات سالم هستند؟ نتایج یک مطالعه در این زمینه نشان می‌دهد که رژیم‌های غذایی صرفا گیاهی در مقایسه با رژیم‌های حاوی گوشت ماهی میزان توانایی شناختی را به شدت کاهش می‌دهند. همچنین افرادی که بر رژیم‌های غذایی صرفا گیاهی تکیه می‌کنند؛ غالبا از کمبود ویتامین B12 رنج برده و در معرض ابتلا به بیماری آلزایمر قرار دارند. فقدان اسیدهای چرب امگا ۳ یکی دیگر از مضرات رژیم‌های گیاه‌خواری محسوب می‌شود. این ترکیبات عمدتا در غذاهای دریایی و ماهی‌ها یافت شده و در ارتقاء عملکرد شناختی انسان موثر هستند. همچنین اسیدهای چرب امگا ۳ ریسک ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی و زوال عقل (از جمله آلزایمر) را کاهش می‌دهند.