زوفوبیا ترس شدید و غیرقابل کنترل از حیوانات است. این وضعیت موجب استرس قابل‌توجهی شده و کیفیت زندگی انسان را کاهش خواهد داد. با این‌حال زوفوبیا و سایر اختلالات اضطراب مرتبط با فوبیا تا حد زیادی قابل درمان هستند. زوفوبیا یا ترس از حیوانات نوعی اختلال اضطرابی است که طی آن فرد با مشاهده یا فکر کردن به حیوانات دچار ترس یا اضطراب می‌شود.
اختلال اضطراب از شایع‌ترین مشکلات مرتبط با سلامت روان است که ۳۱.۱ درصد بزرگسالان در ایالات‌متحده را درگیر نموده و هر ساله حدودا ۲۶۴ میلیون انسان در سراسر جهان را مبتلا می‌کند. فوبیا عبارت است از ترس شدید از یک موضوع یا موقعیت خاص. بسیاری از عوامل ترسناک از قبیل خون، سوزن و ارتفاع موجب پیدایش اضطراب در اکثر افراد می‌شود. با این‌حال شخص مبتلا به فوبیا دچار ترس و اضطراب شدیدی است که بسیار فراتر از تهدید واقعی یک شی یا موقعیت خواهد بود. انواع مختلف فوبیا عبارتند از:
- فوبیاهای خاص: این موارد زمانی اتفاق می‌افتند که یک شی یا موقعیت خاص باعث ایجاد سطوح نامناسبی از ترس یا اضطراب در فرد شود.
- اختلال اضطراب اجتماعی: این بیماری پیش‌تر تحت‌عنوان هراس اجتماعی شناخته شده و شامل اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی و عملکردی است.
- آگورافوبیا: ترس از گیر افتادن در موقعیت‌های ناامن یا فضاهایی است که فرار از آن‌ها دشوار بوده و کمک‌رسانی امکان‌پذیر نیست.
- زوفوبیا: زیرمجموعه‌ای از هراس‌های خاص است. برخی از اشکال ویژه زوفوبیا شامل موارد زیر است:
• آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)
• آپیفوبیا (ترس از زنبورها)
• سینوفوبیا (ترس از سگ)
• آنتوموفوبی (ترس از حشرات)
• ایچتیوفوبیا (ترس از ماهی)
• موروفوبیا (ترس از موش)
• اورنیتوفوبیا (ترس از پرندگان)
• افیدیوفوبیا (ترس از مارها)
علل و دلایل
محققان آلمانی در گزارشی طی سال ۲۰۱۵ اعلام کردند که ۵.۴ تا ۱۱.۱ درصد از جمعیت عمومی این کشور طی ۱۲ ماه گذشته دچار گونه خاصی از فوبیا شده‌اند. آن‌ها همچنین دریافتند که ۸.۳ تا ۱۳.۸ درصد موارد گزارش شده دچار اشکال خاصی از فوبیا طی دوران حیات خود بودند. به گفته نویسندگان یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ زوفوبیا و ترس از ارتفاع جزو شایع‌ترین اشکال فوبیای خاص به‌شمار می‌روند. علل برخی اشکال فوبیای خاص کماکان به‌طور دقیق شناخته نشده است.
برخی افراد پس از یک تجربه استرس‌زا یا ترسناک دچار فوبیا می‌شوند. همچنین کودکان پس از مشاهده واکنش هراسی در والدین یا سایر اعضای خانواده خود احتمالا دچار فوبیا خواهند شد. به‌عنوان مثال تجربه گازگرفتگی توسط سگ در دوران کودکی می‌تواند موجب شکل‌گیری احساس وحشت از این حیوان شود.
اگرچه انسان در طول دوره زندگی خود می‌تواند به یکی از اشکال فوبیای خاص دچار شود؛ اما بر اساس نتایج یک پژوهش جدید در سال ۲۰۱۷ اکثر موارد فوبیای خاص در دوران کودکی و حدودا سنین ۸ سالگی ایجاد می‌شود. نویسندگان یک پژوهش در سال ۲۰۱۸ نشان دادند که بسیاری از اشکال فوبیا طی دوران کودکی تا بزرگسالی ظاهر شده و پس از مدتی از بین می‌روند؛ اما تعدادی از آن‌ها احتمالا در دوران بزرگسالی نیز پابرجا خواهند بود.
زنان غالبا بیش از مردان به اشکال خاص فوبیا مبتلا می‌شوند. بر اساس بررسی‌های سازمان جهانی بهداشت روان حدودا ۹.۹ درصد از خانم‌ها ابتلای خود به یکی از اشکال فوبیا را گزارش داده‌اند؛ در حالی‌که این رقم برای مردان معادل ۴.۹ درصد بود.
علائم
افراد مبتلا به زوفوبیا احتمالا علائم زیر را تجربه خواهند کرد:
- احساس ترس و اضطراب غیرقابل کنترل هنگام مشاهده یا فکر کردن به حیوانات که موجب تحریک واکنش فوبیا می‌شود.
- تلاش کردن برای عدم مواجهه با عامل وحشت‌زا به هر بهای ممکن
- اذعان فرد به اینکه واکنش به ترس بیش از حد و نامتناسب با تهدید واقعی است؛ اما کماکان قادر به کنترل احساسات خود نیست.
- ناتوانی در ارائه واکنش صحیح هنگام مواجهه با حیوان ترسناک
- زوفوبیا معمولا شامل احساس ترس، وحشت و اضطراب است. این پاسخ‌های روانشناختی احتمالا موجب علائم جسمانی زیر می‌شوند:
• افزایش نرخ ضربان قلب
• تنفس کم‌عمق یا سریع
• تعریق و لرزش بدن
• بی‌حسی بدن و خشک شدن دهان
• سرگیجه، حالت تهوع و گیجی
کودکان مبتلا به زوفوبیا احتمالا اضطراب یا ترس خود را با روش‌های زیر بروز خواهند داد:
• گریه کردن و جیغ زدن
• تلاش برای مخفی شدن پشت یک فرد یا یک شی
• چسبیدن به بدن والدین یا سرپرستان خود
• میخکوب شدن و سکوت کردن
درمان
برای درمان زوفوبیا و سایر اشکال فوبیا چندین روش درمانی وجود دارد.
- درمان از طریق مواجهه
قرارگیری در معرض عامل ایجادکننده هراس نخستین روش درمان اختلال فوبیا به‌شمار می‌رود. در این فرآیند متخصص بهداشت روان به آرامی شخص بیمار را در معرض عامل ترسناک قرار داده و به افکار، احساسات و واکنش‌های فرد توجه خواهد کرد.
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
CBT بر تغییر افکار و باورهای غیرمنطقی تمرکز دارد. در این‌حالت افراد در کنار روانشناس مهارت‌های مختلفی را فرا گرفته و توانایی وی در شناسایی و مدیریت افکار منفی افزایش پیدا می‌کند.