آکروفوبیا بیانگر ترس شدید افراد از ارتفاع است. فرد دچار آکروفوبیا هنگام قرارگیری در موقعیت‌های مرتفع یا فکر کردن به آن دچار حالت هراس می‌شود. به همین دلیل شخص مبتلا به آکروفوبیا به شکلی فعالانه از حضور در مناطق مرتفع از سطح زمین خودداری می‌کند.
آکروفوبیا در واقع احساس ترس شدید از ارتفاع است. این اختلال جزو اشکال خاص فوبیا طبقه‌بندی می‌شود؛ چرا که این ترس از قرارگیری فرد در موقعیت‌های خاص ناشی خواهد شد. آکروفوبیا یکی از شایع‌ترین اشکال ترس است. نتایج یک مطالعه پیش‌تر نشان داد که از هر ۲۰ نفر تقریبا ۱ نفر به اختلال آکروفوبیا مبتلا خواهد شد. اگرچه ترس و هراس جزئی از ارتفاع پدیده‌ای طبیعی است؛ اما مبتلایان به آکروفوبیا دچار ترسی شدید و غیرمنطقی از ارتفاع هستند. ایجاد اضطراب شدید لزوما مشروط به قرارگیری فرد در ارتفاع بالا نیست؛ بلکه حتی فکر کردن به این موضوع نیز موجب حمله هراسی خواهد شد. فرد مبتلا به آکروفوبیا از قرارگیری در موقعیت‌های مرتفع خودداری می‌کند. به‌عنوان مثال این افراد از رفتن روی نردبان، بالکن، پل هوایی یا هواپیما اجتناب خواهند کرد. این ترس احتمالا تاثیرات عمیقی بر زندگی فرد داشته و رفت وآمدها و اعمال وی را محدود خواهد کرد.
علل و دلایل
فوبیا به‌طور معمول در دوران کودکی بروز پیدا می‌کند. برای بروز حالت ترس از ارتفاع هیچ دلیل واحد و مشخصی وجود ندارد؛ اما محققان در توضیح دلایل ایجاد آکروفوبیا به چندین عامل مختلف به شرح زیر اشاره نموده‌اند:
- تکامل
نظریه‌های تکاملی فوبیا نشان می‌دهند که افراد نسبت به ترس از موارد احتمالا خطرناک مستعد هستند. سقوط از ارتفاع زندگی انسان را تهدید می‌کند. به همین دلیل نظریه‌پردازان تکاملی معتقدند که ترس از ارتفاع احتمالا ماهیتی ذاتی دارد.
- نظریه‌های رفتارگرایی
نظریات رفتارگرایی مرتبط با فوبیا نشان می‌دهند که افراد از طریق تعامل با محیط پیرامون خود دچار ترس می‌شوند. به‌عنوان مثال:
• مشاهده: کودکانی که احساس ترس از ارتفاع را در والدین یا پرستان خود مشاهده می‌کنند؛ احتمالا به همین مشکل دچار می‌شوند.
• تروما: شخصی که تجربه بدی از ارتفاع داشته یا شاهد تجربه منفی دیگران بوده است؛ احتمالا دچار آکروفوبیا می‌شود.
• شرط‌بندی کلاسیک: چنان‌چه شخصی یک رویداد ناخوشایند نظیر سقوط از درخت را تجربه نموده باشد؛ در این‌صورت احتمالا این تجربه را به ارتفاعات مرتبط می‌کند. از آن زمان به بعد فرد یاد می‌گیرد تا سقوط و ارتفاع را به یکدیگر گره بزند. بدین‌ترتیب در صورت مواجهه با سناریویی مشابه در آینده فرد دچار وحشت خواهد شد. چنین رابطه آموخته شده‌ای میان سقوط و ارتفاع نتیجه دیدگاه رفتارگرایانه‌ای است که نشان‌دهنده وحشت فرد از ارتفاع طی مواجهات بعدی است.
علائم
به منظور تشخیص ابتلای فرد به فوبیا معمولا بایستی حالت ترس برای مدت ۶ ماه یا بیشتر ادامه پیدا کند. علائم آکروفوبیا مشابه سایر اختلالات اضطرابی است؛ لذا افراد هنگام قرارگیری در مکان‌های مرتفع یا فکر کردن حول این موضوع احتمالا علائم جسمانی زیر را تجربه خواهند کرد:
• تپش قلب
• تنگی نفس
• تعریق
• خشکی دهان
• حالت تهوع
فرد مبتلا به آکروفوبیا احتمالا رفتارهای زیر را از خود بروز خواهد داد:
• اجتناب از حضور در مکان‌های مرتفع
• خودداری از صحبت کردن پیرامون مقوله ارتفاع
• احساس ترس و وحشت از تصور حضور در مکان‌های مرتفع
• نگرانی از حضور در مناطق مرتفع طی سناریوهای آینده
• ترس از گرفتار شدن در مکان‌هایی با ارتفاع زیاد
• پرهیز از تماشای برنامه‌های دارای صحنه‌های مرتفع (در موارد شدید)
درمان
چنان‌چه فرد دچار آکروفوبیا مایل به حل‌وفصل مشکل خود باشد؛ در این‌صورت احتمالا روش‌های درمانی زیر برای وی تجویز خواهد شد:
- درمان از طریق مواجهه
قرارگیری تدریجی شخص در معرض محیط یا عوامل زمینه‌ساز ترس به سازگاری بیشتر وی با موضوع کمک می‌کند. فرآیند درمان احتمالا طی چندین جلسه انجام می‌شود. تحقیقات اخیر به بررسی مزایای احتمالی واقعیت مجازی در درمان آکروفوبیا پرداخته‌اند. نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۱۴ نشان داد که واقعیت مجازی احتمالا تکنیکی موثر برای درمان آکروفوبیا به‌شمار می‌رود. بدین‌ترتیب شرکت در ۳ یا ۴ جلسه درمانس به کاهش احساس ترس از ارتفاع کمک خواهد کرد.
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
در این روش روانشناس به بیمار کمک می‌کند تا شیوه تفکر و نگرش خود نسبت به عامل مولد ترس را اصلاح نماید. در این روش افکار غیرمنطقی در رابطه با فوبیا شناسایی شده و با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین می‌شوند.
- هیپنوتیزم
این روش درمانی به بیمار کمک می‌کند تا وارد مرحله آرامش عمیق شود. سپس روانشناس به منظور آموزش شیوه واکنش به ترس از تصویرسازی هدفمند و برخی تکنیک‌های خاص بهره می‌گیرد. با این‌حال درک مزایای احتمالی هیپنوتیزم نیازمند انجام مطالعات علمی بیشتر است.