ارتورکسیا به افکار و رفتارهای وسواس‌گونه پیرامون خوردن غذاهای سالم و تمیز اشاره دارد. اگرچه ارتورکسیا برخلاف بی‌اشتهایی عصبی به‌عنوان یک اختلال خوردن مجزا طبقه‌بندی نمی‌شود؛ اما برخی پزشکان معتقدند که این مشکل یکی از بیماری‌های محدودکننده و قابل اجتناب در مصرف موادغذایی است. فرد مبتلا به ارتورکسیا احتمالا از رژیم غذایی محدود شامل غذاهای تمیز و خالص نظیر میوه‌ها و سبزیجات ارگانیک تبعیت خواهد کرد. فرد بیمار احتمالا هنگام مصرف تمامی خوراکی‌ها رفتاری وسواس‌گونه از خود بروز خواهد داد. چنین قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای غذا خوردن می‌تواند به پریشانی ذهنی، انزوای اجتماعی و سوء تغذیه فرد منجر شود.
ارتورکسیا اختلالی است که برخی افراد از آن تحت‌عنوان “غذا خوردن صحیح” یاد می‌کنند. این اختلال در واقع نوعی وسواس مضر برای انتخاب غذاهای سالم است. در این حالت فرد از مصرف غذاهای ناسالم و آلوده (به گمان خود) به شدت امتناع خواهد کرد. در حال حاضر برخی پزشکان ارتورکسیا را به‌عنوان یک اختلال خاص قلمداد نمی‌کنند؛ در حالی‌که برخی دیگر معتقدند که این اختلال شباهت‌هایی با بی‌اشتهایی عصبی دارد. اگرچه ارتورکسیا احتمالا موجب بی‌اشتهایی می‌شود؛ اما این ۲ اختلال تفاوت‌های ظریفی با یکدیگر دارند. فرد دچار اختلال بی‌اشتهایی معمولا روی میزان کالری موجود در موادغذایی تمرکز می‌کند؛ در حالی‌که افراد دچار ارتورکسیا روی کیفیت و میزان خلوص غذاها تمرکز دارند. ارتورکسیا موجب می‌شود تا فرد تنوع غذاهای مصرفی خود را شدیدا محدود کند. به عقیده این افراد فهرست برخی غذاهای ممنوعه به شرح زیر است:
- غذاهای غیر ارگانیک
- خوراکی‌های حاوی رنگ‌های مصنوعی، طعم‌دهنده‌ها و مواد نگه‌دارنده
- خوراکی‌های حاوی قند تصفیه شده
- کلیه غذاهای فرآوری شده یا بسته‌بندی شده
- غذاهای پرکربوهیدرات
- گوشت و سایر فرآورده‌های حیوانی
- غذاهایی که توسط افراد دیگری طبخ شده باشند
تاکنون در زمینه ارتورکسیا تحقیقات محدودی انجام شده است. بعلاوه از آنجا که این اختلال به‌طور مستقل قابل تشخیص نیست؛ لذا تعیین تعداد موارد ابتلا به آن نیز بسیار دشوار خواهد بود. نتایج یک مطالعه محدود روی گروهی از دانشجویان در سال ۲۰۱۷ نشان داد که به‌طور کلی نرخ شیوع ارتورکسیا کمتر از ۱ درصد است. با این‌حال مطالعه دیگری روی دانشجویان اروپایی نشان داد که ۱۷ درصد آن‌ها احتمالا در معرض ارتورکسیا قرار دارند. همچنین بایستی خاطرنشان کرد که بسیاری از افراد بنا بر دلایل متفاوتی از مصرف برخی خوراکی‌ها اجتناب می‌کنند. به‌عنوان مثال افراد گیاه‌خوار احتمالا به دلیل مسائل اخلاقی از مصرف فرآورده‌های حیوانی خودداری می‌کنند. همچنین ابتلا به بیماری سلیاک یا عدم تحمل گلوتن موجب اجتناب افراد از مصرف خوراکی‌های حاوی گلوتن می‌شود. بعلاوه افرادی با برخی اعتقادات خاص مذهبی احتمالا از مصرف گوشت گاو یا خوک اجتناب خواهند کرد. تفاوت میان ارتورکسیا و رژیم غذایی منظم این است که مورد نخست احتمالا دارای تبعات روانی خواهد بود؛ چرا که افراد در خصوص عادات غذایی خود احتمالا با افکار مزاحم مواجه خواهند شد.
علائم و نشانه‌ها
مبتلایان به ارتورکسیا به منظور سالم‌سازی رژیم غذایی خود احتمالا از مصرف گوشت قرمز و محصولات فرآوری شده خودداری خواهند کرد. این افراد نهایتا به مصرف گونه‌های محدودی از خوراکی‌ها که آن‌ها را خالص قلمداد می‌کنند؛ روی خواهند آورد. بدین‌ترتیب ذهنیت غذا خوردن سالم به تدریج به یکی از محورهای اصلی زندگی فرد تبدیل می‌شود. علائم و نشانه‌های ارتورکسیا عبارتند از:
- مطالعه و تحقیق پیرامون غذاها برای مدت بیش از ۳ ساعت در هر روز
- اجتناب از خوردن غذا در رستوران یا مکان‌های عمومی
- باور داشتن به ناسالم بودن غذاهای مصرفی سایرین
- سرزنش کردن مصرف خوراکی‌های ناسالم به دلیل تاثیر آن‌ها بر بیماری‌های جسمی و روحی
- احساس گناه پس از خوردن برخی غذاها
- تصور اینکه ارزش افراد بر اساس پایبندی آن‌ها به رژیم غذایی سنجیده می‌شود
- وجود تفکرات وسواسی پیرامون غذاها که بر کیفیت خواب، فعالیت و عملکرد فرد در مدرسه تاثیر منفی می‌گذارند
- بروز مشکل در روابط با دیگران؛ چرا که غذا به‌عنوان منبع اصلی خوشبختی قلمداد می‌شود
- روزه گرفتن مکرر برای سم‌زدایی از بدن
- کاهش وزن و ابتلا به سوء تغذیه
علل و عوامل
علل ابتلا به اختلال ارتورکسیا دقیقا شناخته نشده است. تمرکز مداوم بر مقوله خوراکی‌های سالم در رسانه‌های اجتماعی احتمالا در ابتلای برخی افراد به ارتورکسیا موثر خواهد بود. با این وجود بسیاری از عوامل دیگر نیز ریسک ابتلا به اختلال ارتورکسیا را افزایش می‌دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- عدم تعادل در ترکیبات شیمیایی داخل مغز
- بی‌میلی نسبت به غذا خوردن
- اعتماد به نفس پایین
- کمال‌گرایی
- ناتوانی در کنترل احساسات
- رفتارهای تکانشی
- روابط آشفته
- تغییر تصویر بدنی
- اختلالات خلقی