اضطراب پیرامون غذاها احتمالا به اختلالات خوردن یا سایر مشکلات روانی منجر خواهد شد. تغذیه و تبعیت از یک رژیم غذایی سالم در زندگی روزمره انسان اهمیتی کلیدی دارد. با این‌حال افکار آزاردهنده پیرامون مقوله تغذیه و غذا خوردن می‌تواند به نوعی اضطراب غذایی تبدیل شود. در ادامه به بررسی دلایل بروز اضطراب غذایی و روش‌های مقابله با آن می‌پردازیم:
اضطراب غذایی معمولا به‌دلیل عوامل فردی یا فرهنگی پدید می‌آید. بر اساس اظهارات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در ایالات‌متحده طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ حدودا ۴۹.۱ درصد از بزرگسالان برای کاهش وزن خود طی مدت ۱۲ ماه تلاش نموده‌اند. برخی عوامل کلیدی مرتبط با اضطراب غذایی عبارتند از:
- پیام‌های منفی پیرامون خوردن و ظاهر بدنی: شبکه‌های اجتماعی حاوی پیام‌ها و تصاویر بی‌شماری هستند که افراد را به کاهش وزن ترغیب نموده و افرادی با رژیم غذایی نامناسب را سرزنش می‌کنند.
- زمزمه منفی: بسیاری از افراد با وجود چاق نبودن در اوقات فراغت به چاقی اندام خود فکر می‌کنند. چنین وضعیتی در بلندمدت احتمالا موجب افسردگی، اضطراب و ایجاد تصویر ذهنی منفی از بدن خواهد شد.
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد دارای ژن‌های مرتبط با اختلالات خوردن بوده و احتمالا در رابطه با خوراکی‌ها اضطراب بیش‌تری دارند. نتایج یک مطالعه در سال ۲۰۱۳ نشان داد که اختلالات خوردن تا حدودی دارای ریشه خانوادگی هستند.
- برخی ویژگی‌های شخصیتی نظیر کما‌گرایی، نوآوری و انگیزه احتمالا اضطراب غذایی را تشدید نموده و ریسک بروز اختلالات خوردن را افزایش می‌دهد.
- پیام‌های اجتماعی: حضور در باشگاه ورزشی یا تمرینات گروهی مرتبط با تناسب اندام احتمالا بر تصویر ذهنی فرد از بدن خود و اضطراب غذایی تاثیرگذار خواهد بود.
- پیام‌های فرهنگی: جایگاه ویژه تناسب اندام در برخی فرهنگ‌ها احتمالا آن‌را به‌عنوان یک ارزش اخلاقی نشان خواهد داد. این پیام موجب می‌شود تا افراد هنگام انتخاب موادغذایی یا وضعیت اندام خود احساس نگرانی کنند.
- تجربیات اولیه: نتایج یک پژوهش در سال ۲۰۱۳ نشان داد که تجربه کودک‌آزاری و سوء استفاده از غذا به‌عنوان عاملی برای کنترل رفتار کودک احتمالا موجب ایجاد اضطراب غذایی در سنین بالاتر خواهد شد.
اختلالات مرتبط با اضطراب غذایی
برخی افراد بدون هرگونه علائم اساسی می‌توانند با اضطراب غذایی زودگذر مواجه شوند. همچنین برخی افراد از غذا برای مقابله با اضطراب استفاده می‌کنند. یافته‌های انجمن روانشناسی آمریکا نشان می‌دهد که طی ۱ ماه گذشته ۳۸ درصد بزرگسالان آمریکایی بیش از اندازه غذا خورده یا غذاهای ناسالمی را مصرف کرده‌اند. با این‌حال اضطراب غذایی در برخی افراد احتمالا زمینه‌ساز ابتلا به یک بیماری اساسی خواهد بود. برخی از این اختلالات عبارتند از:
- بی‌اشتهایی عصبی: در این‌حالت فرد حتی با وجود لاغری خود را چاق قلمداد نموده و دچار بی‌اشتهایی می‌شود. این وضعیت موجب ایجاد اضطراب شدید و تلاش برای کاهش کالری دریافتی از طریق ورزش بیش از حد یا مصرف ملین‌ها خواهد شد. بی‌اشتهایی موجب فقر غذایی شده و عملکرد سیستم قلبی و غدد درون‌ریز را دچار مشکل می‌کند. بیش‌ترین میزان مرگ‌ومیر ناشی از اختلالات خوردن به بی‌اشتهایی مربوط می‌شود.
- بولیمیای عصبی: غذا خوردن فراوان و سپس پاکسازی مکرر معده اصلی‌ترین مشخصه این اختلال به‌شمار می‌رود. در این‌حالت فرد با مصرف ملین‌ها یا استفراغ کردن از شر غذاهای اضافی خلاص می‌شود. از سوی دیگر این افراد احتمالا با روزه گرفتن یا ورزش شدید به‌دنبال سوزاندن کالری مازاد دریافتی و کاهش وزن خود خواهند بود. اختلال بولیمیای عصبی موجب برهم خوردن توازن الکترولیت‌ها در بدن، آسیب‌دیدگی دندان و مری می‌شود.
- اختلال پرخوری: این اختلال از برخی جهات به بولیمیای عصبی شباهت دارد؛ چرا که در هر ۲ حالت فرد مقادیر زیادی موادغذایی را مصرف می‌کند. اما در اختلال پرخوری فرد برای پاکسازی معده خود تلاش چندانی نخواهد کرد. چنین وضعیتی موجب شکل‌گیری احساس شرم و اضطراب شده و نهایتا به تشدید پرخوری منجر می‌شود. افزایش شدید وزن، فشارخون بالا و دیابت تیپ ۲ از جمله پیامدهای ناشی از اختلال پرخوری به‌شمار می‌روند.
- ارتورکسیا: در این‌حالت فرد نسبت به کیفیت غذاها و سلامت آن‌ها دچار وسواس شدید شده و احتمالا به رژیم‌های غذایی افراطی روی خواهد آورد.
- اختلالات اضطراب: اختلالات اضطراب عمومی و وسواس اجباری موجب محدود شدن میزان مصرف و تنوع موادغذایی دریافتی توسط افراد خواهند شد. بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات خوردن از سایر بیماری‌های روانی نظیر افسردگی، اعتیاد به الکل یا موادمخدر و اسکیزوفرنی رنج می‌برند.
درمان
اگرچه علائم مربوط به اشکال مختلف اضطراب غذایی با یکدیگر متفاوت هستند؛ اما روش‌های درمان آن‌ها مشابه یکدیگر بوده و شامل موارد زیر است:
- شرکت در جلسات درمانی و گفتگو با روانپزشک جهت مدیریت هرچه بهتر احساسات و یادگیری روش‌هایی جهت انحراف افکار وسواسی پیرامون رژیم غذایی
- مراجعه نزد مشاور تغذیه و دریافت برنامه رژیم غذایی اصولی و کارآمد
- عضویت در گروه‌های پشتیبانی و بهره‌مندی از نظرات و تجربیات افرادی که در مقابله با اضطراب غذایی به موفقیت دست یافته‌اند.
- تغییر سبک زندگی و محدود نمودن عوامل تشدیدکننده اضطراب غذایی نظیر گردش در شبکه‌های اجتماعی