در واقع لکنت یک اختلال در گفتار است که درآن فرد کلمات، هجاها یا عبارات را تکرار یا طولانی بیان می‌کند. این افراد همچنین ممکن است در حین سخنرانی مکث کنند و با جود اینکه می‌دانند چه چیزی می‌خواهند بگویند، در برخی مواقع هیچ صدایی تولید نمی‌کنند. بسیاری از افراد مبتلا به لکنت احساس انگ و برچسب منفی زدن از سوی دیگران می‌کنند و این می‌تواند زندگی روزمره‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
این مقاله علل لکنت، تشخیص، انواع مختلف، شیوه‌های درمانی و تکنیک‌های مدیریت آن را توضیح میدهد.
لکنت چیست ؟
لکنت یک اختلال گفتاری است که در آن فرد ممکن است در تلفظ برخی هجاها مشکل داشته باشد یا علیرغم آگاهی به آنچه می‌خواهد بگوید، قادر به بیان کلمات نیست.
لکنت زبان زمانی اتفاق می‌افتد است که کودکان در حال یادگیری صحبت کردن هستند وطبق استناد به منابع دقیق، در پسران سه تا چهار برابر بیشتر از دختران مشاهده می‌شود.
با این وجود، این مشکل برای بعضی از افراد همچنان ادامه دار می‌شود که بسیاری به دنبال کمک حرفه ای مانند گفتار درمانی هستند.
انواع لکنت
- لکنت رشدی: کودکان ممکن است این را زمانی تجربه کنند که هنوز در حال رشد مهارت‌های گفتاری و زبانی خود می‌باشند.
- لکنت نوروژنیک: این نوع لکنت نتیجه‌‌ی آسیب به سیستم عصبی مرکزی است.
- لکنت سایکوژنیک: لکنت فرد ممکن است ناشی از اختلالات روانی، مانند افسردگی یا اضطراب باشد.
نشانه‌های لکنت
لکنت اغلب شامل تکرار کلمات یا بخشی از کلمات، طولانی شدن بعضی از صداهای گفتاری و مشکل در یافتن برخی کلمات است.
بر طبق گزارش انجمن گفتار-زبان-شنوایی آمریکا، برخی از افرادی که لکنت دارند، هنگام صحبت کردن، به شدت دچار تنش می‌شوند و یا به نفس نفس زدن می‌افتند. ممکن است این حس را تجربه کنند که گفتارشان مسدود یا متوقف شده است.
قطع گفتار زمانی اتفاق می‌افتد که دهان شخص در موقعیت صحیحی برای ادای کلمه باشد، اما درعمل هیچ صدایی از آن خارج نمی‌شود. این وضعیت ممکن است چند ثانیه طول بکشد. گاهی اوقات، این افراد کلمه مورد نظر را به زبان می‌آورند یا برای به تاخیر انداختن شروع کلمه‌ای که می‌دانند دشوار است، از اصواتی نظیر«امم»، «مثل»، «منظورم»، «خب» استفاده می‌کنند.
علائم و نشانه‌های رایج مرتبط با لکنت عبارتند از:
- مشکل داشتن در شروع یک کلمه، عبارت یا جمله
- تردید قبل از بیان برخی صداها
- تکرار یک صدا، کلمه یا هجا
- طولانی شدن برخی صداهای گفتاری
- گفتار ممکن است به صورت ناگهانی ازدهان خارج شود
- جایگزین کردن کلمات با اصوات خاص به جای بعضی دیگر (طولانی کردن کلام)
گاهی اوقات، برخی رفتارها با اختلالات گفتاری همراه است، مانند:
- چشمک زدن سریع
- لب‌های لرزان
- ضربه زدن با پا
- فک لرزان
- منقبض شدن صورت، بالاتنه یا هر دو
لکنت در بزرگسالان
با این وجود که لکنت در کودکان شایع‌تر است، اما حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلا به لکنت رشدی همچنان در زندگی بزرگسالی خود با این مشکل همراه هستند.
همچنین ضربه به سر و یا آسیب CNSممکن است باعث لکنت نوروژنیک در بزرگسالی شود.
علاوه بر این افراد ممکن است بعدا به دلیل شرایط روانی مانند اضطراب یا افسردگی دچار لکنت روانشناختی شوند. به عنوان مثال تصور شخصی که به آنها گوش میدهد، چه واقعی و چه خیالی، می‌تواند در لکنت زبان در بزرگسالی نقش داشته باشد.
یک مطالعه با جامعه‌ی آماری کوچک در سال ۲۰۲۱ گزارش میدهد که بیشتر بزرگسالانی که لکنت دارند، در سخنرانی های خصوصی و شخصی خود دچار این مشکل نمی‌شوند.
تشخیص لکنت
بعضی از جنبه‌های لکنت آشکار هستند، در حالی که برخی دیگر اینطور نیستند. یک آسیب شناس زبان-گفتار(SLP) می‌تواند تشخیصی جامع و قابل اعتمادی در این زمینه ارائه دهد.
آسیب شناس انواع مشکلاتی را که فرد در هنگام صحبت با آن مواجه می‌شود و تعداد دفعات بروز مشکلات را یادداشت می‌کند. آنها همچنین ارزیابی خواهند کرد که چگونه فرد با لکنت کنار می‌آید.
آسیب شناس ممکن است ارزیابی‌های دیگری مانند میزان گفتار و مهارت‌های زبانی را بسته به سن و سابقه فرد، انجام دهد.
وی همچنین تمام داده ها را تجزیه و تحلیل کرده تعیین می‌کند که آیا اختلال روانی وجود دارد یا خیر و نیز چگونگی تاثیر آن بر زندگی فرد را بررسی می‌کند.
علاوه بر این آسیب شناس می‌تواند پیش بینی کند که آیا لکنت کودک خردسال طولانی مدت خواهد شد یا خیر. او این بررسی‌ها‌هاها را با تکیه بر آزمایش، مشاهدات و مصاحبه انجام میدهد.
علل لکنت زبان
متخصصان دلایل دقیق لکنت را درک نمی کنند، با این حال عوامل زیر ممکن است نقش داشته باشند:
توسعه گفتار
همانطور که کودکان صحبت کردن را یاد می گیرند، اغلب دچار لکنت می شوند، به خصوص در اوایل زندگی زمانی که مهارت های گفتاری و زبانی آنها هنوز در حال رشد است. این وضعیت معمولا کمتر از ۶ ماه طول می‌کشد و بیشتر بین ۲ تا ۶ سالگی کودکان اتفاق می‌افتد.
اکثر کودکان با پیشرفت مرحله‌ی رشد به تدریج علائم کمتری را تجربه می‌کنند تا زمانی که بتوانند روان صحبت کنند.
تغییرات عصبی
اختلال در سیگنال‌های بین مغز و اعصاب وعضلات گفتار می‌تواند باعث لکنت زبان شود. که این اتفاق پس از سکته مغزی یا آسیب مغزی در کودکان و بزرگسالان ایجاد می‌شود. موارد زیردر بروز لکنت عصبی دخیل هستند:
- سکته
- ضربه به سر
- تومورها
- بیماری‌های دژنراتیو، مانند بیماری پارکینسون
- مننژیت
عوامل روانشناختی
عوامل روانی ممکن است لکنت را برای افرادی که از قبل این مشکل را دارند بدتر کند.
به عنوان مثال، استرس، خجالت و اضطراب می‌تواند لکنت را بارزتر کند، اما معمولاً اینها عامل اصلی نیستند..
به عبارت دیگر، اضطراب، عزت نفس پایین، عصبی بودن و استرس باعث لکنت زبان نمی‌شوند. درواقع ، آنها از زندگی با برچسب منفی خوردن از سوی دیگران به علت مشکل در گفتار، ناشی می‌شوند که گاهی اوقات می‌تواند علائم را بدتر کند.
ریسک فاکتورهای لکنت
- سابقه خانوادگی: بسیاری از کودکانی که دارای لکنت هستند و لکنتشان فراتر از مرحله‌ی رشد زبان ادامه دارد، یکی از اعضای نزدیک خانواده‌ی آنها دچار لکنت است. از هر ۳ نفر مبتلا به لکنت، ۲ نفر سابقه خانوادگی لکنت دارند.
- سن شروع لکنت: کودکی که قبل از ۳.۵ سالگی شروع به لکنت زبان می‌کند، احتمال کمتری دارد که در مراحل بعدی زندگی دچار این مشکل شود. هر چه لکنت زودتر شروع شود، احتمال طولانی مدت شدن آن کمتر است.
- زمان شروع لکنت: تقریباً سه چهارم کودکان خردسالی که لکنت دارند، در عرض ۱ یا ۲ سال بدون گفتار درمانی این مشکل را بهبود و رفع خواهند کرد.
- جنسیت: لکنت طولانی مدت در بین پسران سه تا چهار برابر بیشتر از دختران است. کارشناسان مطمئن نیستند که چرا این اتفاق می افتد اما معتقدند که احتمال دلایل عصبی وجود دارد.
چه زمانی به منظور رفع لکنت کمک بگیریم
لکنت رشدی معمولاً بدون مداخله برطرف می شود. با این حال، والدین باید در موارد زیر به پزشک مراجعه کنند:
- لکنت کودک بیش از ۶ ماه ادامه داشته باشد
- زمانی که لکنت به طور متناوب اتفاق می‌افتد
- زمانی که لکنت همراه با انقباض عضلات صورت و بالاتنه باشد
- زمانی که در تکالیف مدرسه کودک اختلال ایجاد کند
- زمانی که به علت مشکلات عاطفی مانند ترس از مکان ها یا موقعیت ها اتفاق می‌افتد
- زمانی که حتی پس از ۵ سالگی کودک ادامه یابد
روش های درمانی برای لکنت زبان
ارزیابی صحیح لکنت نقشی حیاتی دارد، زیرا تعیین کننده‌‌‌ی بهترین روش درمانی است.
درمان‌ها شامل آموزش مهارت‌ها، استراتژی‌ها و رفتارهایی است که به ارتباط شفاهی کمک می‌کند و شامل موارد زیر می‌باشد:
شکل دهی روانی یا Fluency shaping therapy
شکل‌دهی روانی شامل آموزش کشیده گویی حروف صدادار و صامت است. این روش می‌تواند به فرد کمک کند با سرعت بالاتر و بدون وقفه صحبت کند و از جملات و عبارات طولانی‌تری استفاده کند.
اصلاح لکنت یا Modification therapy
هدف این درمان از بین بردن لکنت نیست. بلکه، هدف آن اصلاح لکنت است تا به تلاش کمتری نیاز داشته باشد و مدیریت آن را برای شخص آسان‌تر کند.
این درمان بر این اصل عمل می‌کند که چنانچه عامل اضطراب باعث بدتر شدن لکنت شود، تلاش مورد نیاز فرد را برای رفع لکنت کاهش میدهد.
دستگاه های الکترونیکی یا Electronic fluency devices
این دستگاه ها ازعملکردی موسوم به اثر بازخورد شنیداری اصلاح شده استفاده می کنند. در این روش فرد از گوشی استفاده می‌کند که صدای گوینده را بازتاب میدهد تا احساس کند که در حال هم آوایی با شخص دیگری است.
بعضی افراد نسبت به این شیوه‌ی درمانی پاسخ بهتری از دیگران می‌دهند.
صحبت کردن با کسی که لکنت دارد
افرادی که به طورمعمول با کسانی که لکنت دارند صحبت نمی‌کنند، درچگونگی پاسخ به آنها چندان مطمئن نیستند.
گاهی، هر زمان که شخص لکنت می‌گیرد، شنونده به او نگاه می‌کند و سعی می‌کند با تکمیل کلمات یا عبارات از دست رفته به او کمک کند، یا حتی از افرادی که لکنت دارند دوری می‌کند.
لازم به یادآوری است، فردی که لکنت دارد می‌خواهد مانند دیگران ارتباط برقرار کند. بنابراین تمرکز بر فرد گوینده و گوش سپردن به اطلاعاتی که میدهد حائز اهمیت است.
اگر واقعاً مطمئن نیستید که هنگام صحبت با فردی که لکنت دارد چگونه رفتار کنید، شاید سوال کردن و کمک خواستن از خودشان برای اینکه چگونه رفتار کنید، مفید باشد.
منبع: Medical News Today