هنگامیکه یک کودک مبتلا به اوتیسم به سن مدرسه رفتن میرسد؛ والدین بهدنبال یافتن بهترین برنامه آموزشی برای فرزند خود خواهند بود. در این میان گزینههایی نظیر آموزش عمومی، مدارس خصوصی یا آموزش در منزل مورد ارزیابی قرار میگیرند. ابتدا به بررسی سیستم آموزش عمومی و نحوه خدماترسانی آن به کودکان دارای نیازمندیهای ویژه میپردازیم.
برخی والدین بنا بر دلایل مختلف، روش آموزش عمومی را انتخاب میکنند. این افراد مایل هستند تا کودک اوتیسمی آنها با سایر کودکان معاشرت نموده و از آموزشهای ارائه شده برای دانشآموزان نرمال بهرهمند شوند. با اینحال واقعیت این است که سایر والدین از کاهش تمرکز کودکان خود در کلاس نگران هستند؛ چرا که حضور یک کودک با نیازمندیهای خاص در کلاس، حواس سایرین را پرت میکند. کلاسها غالبا بزرگ هستند و معلم به منظور توجه بیشتر به کودک، زمان کافی را در اختیار ندارد. بعلاوه معلم احتمالا در زمینه طیف اختلالات اوتیسم آموزش ندیده و به خدمت گرفتن یک دستیار شخصی نیز با محدودیت شدید زمانی مواجه خواهد بود. در اکثر کلاسها از تکنیکهای آموزشی سنتی استفاده میشود. این روشها مبتنی بر دقیق گوش دادن و نشستن آرام و پیوسته دانشآموزان هستند. همچنین برنامههای درسی مشخصا به منظور ارضای نیازهای ویژه یادگیری اصلاح نمیشوند.
مدارس دولتی احتمالا از منابع لازم برای آموزش صحیح کودکان مبتلا به اوتیسم برخوردار نیستند. این مدارس احتمالا فاقد کادر آموزشدیده حرفهای، دستیاران معلم یا تجهیزات ویژهای نظیر کامپیوتر یا لپتاپ هستند. برای کودکان اوتیسمی، تایپ کردن معمولا آسانتر از نوشتن با دست است. بعلاوه بسیاری از این افراد از کار با رایانه لذت برده و بدینترتیب انگیزه یادگیری در آنها تقویت میشود.
ثبتنام کودک اوتیسمی در کلاسهای آموزشی ویژه یکی دیگر از متدهای آموزشی پیش روی والدین محسوب میشود؛ اگرچه این مدارس در تمامی مناطق قابل دسترس نیست. در این کلاسها، کلیه کودکان دچار ناتوانیهایی مختلف از جمله افراد مبتلا به اوتیسم آموزش میبینند. این کودکان نیازمند توجه ویژه و تکنیکهای آموزشی منحصربهفرد هستند.
در این مدارس، معلمان غالبا دارای مهارتهای عمومی هستند و تجربه آنها در زمینه آموزش کودکان اوتیسمی بسیار محدود است. یک کودک اوتیسمی در کنار دانشآموزان معمولی از شانس کمتری جهت استفاده از امکانات مدرسه برخوردار است. بعلاوه در این مدارس هیچگونه استاندارد عملی یا الزامات آموزشی ویژهای وجود ندارد.
مدارس عمومی مکانهایی پر سروصدا هستند و این وضعیت میتواند برای کودکان مبتلا به اختلالات اوتیسم آزاردهنده باشد. بعلاوه نور لامپهای فلورسنت نیز احتمالا چشمان کودکان اوتیسمی را آزار خواهد داد. امروزه بهسختی میتوان تصور کرد که قرارگیری یک کودک سالم در کنار یک همکلاسی مبتلا به اوتیسم موجب حواسپرتی وی نشود.
نهایتا حضور کودک اوتیسمی در مدارس دولتی برخی تبعات اجتماعی را بهدنبال دارد. کودکان سالم غالبا جسور هستند و این موضوع میتواند موجب آزار و اذیت کودک اوتیسمی و سوء استفاده از وی شود. برخی رفتارهای ناخواسته کودک مبتلا اختلالات اوتیسم، او را در میان همکلاسیهای خود انگشتنما خواهد کرد. کودکان اوتیسمی غالبا یک مطلب را بارها تکرار میکنند و برای شبیهسازی رفتارهای خود از حرکات زیاد دست بهره میگیرند. برقراری تماس چشمی یا گفتگو با آنها دشوار است. بعلاوه کودکان اوتیسمی بهندرت در بازیهای گروهی مشارکت میکنند و اغلب تنهایی را ترجیح میدهند. کلیه این موارد موجب انزوای کودک مبتلا به اوتیسم و جدا ماندن وی از سایر همسالانش خواهد شد.
بر اساس قانون، دسترسی کلیه کودکان به روشها و خدمات آموزشی مناسب از حقوق طبیعی آنها محسوب میشود. اما والدین در صورت برآورده نشدن نیازهای کودک خود بایستی چه اقداماتی را اجرا نمایند؟
آموزش کودکان اوتیسمی در منزل، روشی قانونی و عملی در منطقه آمریکایشمالی است. با توجه به نارساییهای سیستم آموزش عمومی بسیاری از والدین ترجیح میدهند تا کودک اوتیسمی خود را در منزل آموزش بدهند. والدین بهتر از هر شخص دیگری نسبت به کودک خود شناخت دارند و احساس علاقه و تعهد آنها موجب میشود که کودک از ابزارهای لازم برای تحصیل موفق در منزل بهرهمند شود.
والدین خانهدار با تنظیم یک برنامه آموزشی متناسب با سبک یادگیری فرزند خود میتوانند مقدمات آموزش وی در منزل را فراهم نمایند. اکثر کودکان مبتلا به اختلالات اوتیسم از توانایی یادگیر بصری برخوردار هستند. دکتر تمپل گراندین؛ استاد دانشگاه کولورادو و یک زن مبتلا به اوتیسم است. وی معتقد است که از جنبه تصویری و نه زبانی تفکر میکند. تمامی افکار همانند یک نوار ویدیویی در ذهن او مرور میشوند. از نظر وی، اسامی سادهترین کلمات برای یادگیری هستند؛ چرا که افراد مبتلا به اوتیسم میتوانند تصویری از آنها را در ذهن خود ثبت نمایند. بهعنوان مثال برای آموزش واژه “بالا” به کودک میتوان یک هواپیمای اسباببازی را بر روی میز قرار داده و سپس آنرا بلند کرد.
برنامه درسی در منزل میتواند شامل دستورالعملهای تکراری و ساده، دستورالعملهای کتبی در عوض فرامین کلامی، بیان روشن انتظارات و دریافت بازخوردهای فوری و وعدههای استراحتی مکرر با محوریت دانشآموز باشد. بعلاوه محیط منزل باید عاری از استرس یا هرگونه سروصدای آزاردهنده باشد. آموزش در منزل به والدین امکان میدهد تا با تمرکز روی نقاط قوت و ضعف، علایق و توامندیهای کودک خود به ایجاد انگیزه در وی و موفقیت بیشتر او کمک کنند. بسیاری از کودکان اوتیسمی در زمینه نقاشی، هنر و برنامهنویسی کامپیوتر توانمند هستند. کودکان اوتیسمی غالبا بر روی ۱ یا ۲ مقوله خاص متمرکز میشوند. بهعنوان مثال چنانچه ذهن کودک شما به هواپیما معطوف شده است؛ در اینصورت برای حل مسائل ریاضی از این وسیله استفاده کنید. مثلا جهت طرح مسئله محاسبه مسافت میان ۲ شهر از کلمه “هواپیما” بهره بگیرید.
اما آیا تحصیل در منزل برای مهارتهای اجتماعی کودکان مبتلا به اختلالات اوتیسم مخرب نیست؟ در پاسخ بایستی گفت لزوما اینطور نیست. محصلین خانگی در فعالیتهای اجتماعی مختلف نظیر ورزش، گروه کر و دورههای آموزش موسیقی مشارکت میکنند. این فعالیتها در رشد استعدادهای کودک و کاهش حواسپرتی وی موثر خواهند بود. کودکان اوتیسمی نبایستی با سایر گروههای سنی مقایسه شوند؛ چرا که کندی عملکرد موجب انگشتنما شدن آنها میشود. کودکان اوتیسمی آموزشدیده در منزل کمتر از تفاوتها آگاه هستند. در صورت عدم وجود فشار روانی از جانب همسالان، تحملپذیری کودکان اوتیسمی افزایش پیدا میکند.
چنانچه قصد دارید کودک خود را در منزل آموزش دهید؛ در اینصورت به آموزشگاههای محلی یا وبسایتهای مختلف مراجعه نموده و کتابهای مرتبط را مطالعه کنید. اطلاعات خود در زمینه سبکهای یادگیری و تحلیل رفتاری را ارتقاء دهید. جهت افزایش آگاهی پیرامون مهارتهای اجتماعی و حرکتی مناسب برای فرزند خود از متخصصان درمانگر کمک بگیرید.
آموزش یک کودک اوتیسمی در منزل امری چالشبرانگیز بوده و مستلزم فداکاری و صبر فراوان است. در صورت عدم دسترسی به محیطی آرام و ایدهآل در منزل، بیماری روانی سایر اعضای خانواده و ضعف روابط خانوادگی احتمالا بهتر است بهدنبال روشهای دیگری برای آموزش فرزند خود باشید. چنانچه قصد دارید فرزند خود را در منزل آموزش دهید؛ در اینصورت حتما از دوستان و سایر اعضای خانواده خود کمک بگیرید. بعلاوه نسبت به وضعیت روانی خود غفلت نکرده و بهصورت متناوب به مشاور مراجعه کنید. بعلاوه به استراحت کافی و رسیدگی به علایق شخصی خود نیز اهمیت بدهید.
نهایتا پیش از انتخاب هر متد آموزشی از تناسب آن با تواناییهای فرزند خود اطمینان حاصل کنید. تربیت فرزندان شاد و دوستداشتنی در واقع بهترین پاداش برای والدین آنها بهشمار میرود.