بسیاری از کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) در واقع دارای سطح انرژی بالایی هستند؛ با این‌حال انرژی بالا به تنهایی برای تشخیص بیماری کفایت نخواهد کرد. به‌عنوان مثال کودکان مبتلا به برخی اشکال ADHD نظیر اختلال ADD (کم توجهی بدون بیش فعالی) به هیچ عنوان از انرژی بالایی برخوردار نیستند. اختلال ADD با علائمی نظیر کمبود انرژی و بیتوجهی ظاهر می‌شود.
اکنون این پرسش مطرح می‌شود که یک کودک پر انرژی چه زمانی به‌عنوان شخص مبتلا به اختلال ADHD تشخیص داده خواهد شد؟ برای احراز شرایط تشخیص ابتلا به ADHD، کودک بایستی در مقوله تنظیم فعالیت‌ها و مهار یا کنترل آسیب‌های روحی دچار ناتوانی مزمن و فراگیر باشد.
اختلال در عملکرد یا یادگیری یک وجه تفاوت کلیدی میان علائم ADHD و فعالیت عادی به‌شمار می‌رود. چنان‌چه کودکی دارای انرژی بالا بوده و در عین‌حال عملکرد و رفتار وی در محیط مدرسه، مناسب قلمداد شود؛ در این‌صورت احتمالا این کودک مبتلا به اختلال ADHD نیست. در واقع بیش فعالی و سایر علائم شاخص نظیر بی‌قراری و بیتوجهی تنها بخشی از ویژگی‌های کودکان مبتلا به ADHD محسوب می‌شوند و برخی اختلالات دیگر احتمالا چندان مشهود نیستند. به‌عنوان مثال:
- کودکان مبتلا به ADHD معمولا در مقوله پردازش اطلاعات دچار مشکل هستند. به‌عنوان مثال حالت بیش فعالی در یک کودک موجب می‌شود تا عملکرد وی هنگام پردازش دقیق اطلاعات بسیار کند به‌نظر برسد. این وضعیت احتمالا در کلاس درس مشکل‌ساز خواهد شد؛ چرا که انتظار می‌رود دانش‌آموزان مطالب آموزشی را به شکلی دقیق و سریع فرا گرفته و به پرسش‌های مطرح شده پاسخ دهند.
- کودکان مبتلا به ADHD به آسانی ناامید و سرخورده شده و در تنظیم احساسات خود دچار مشکل می‌شوند. این علائم می‌توانند روابط اجتماعی کودک را مختل نموده و به احساس انزوای کودک و کاهش اعتماد به نفس وی دامن بزنند.
- کودکان مبتلا به ADHD معمولا در زمینه امور اجرایی نظیر سازمان‌دهی، برنامه‌ریزی، اولویت‌بندی، توجه کردن و به خاطر سپردن جزئیات دچار مشکل می‌شوند. موارد مذکور در سناریوهای مختلف مشکل‌ساز خواهند شد. حتی در ورزش‌های گروهی پس از ساعات مدرسه نیز انتظار می‌رود که اعضای تیم از آمادگی لازم برخوردار بوده و با یادآوری آموخته‌های پیشین قادر به نمایش آن‌ها در زمان مقتضی باشند.
- همچنین کودکان مبتلا به ADHD معمولا نسبت به سایر همسالان خود از رشد کمتری برخوردار هستند. به همین دلیل تفکرات و رفتارهای یک فرد ۱۱ساله مبتلا به ADHD احتمالا بیش از آن‌که به یک نوجوان در حال رشد شبیه باشد؛ به یک کودک خردسال شباهت دارد. این پدیده بدان معناست که کودکان مبتلا به ADHD حتی در سنین نوجوانی نیز فاقد توانایی لازم در زمینه اتخاذ تصمیمات هوشمندانه، دوستیابی، ریسک‌پذیری و پرهیز از فعالیت‌های بالقوه زیانبار هستند.
چنان‌چه کودک شما پر انرژی بوده و نشستن در یک مکان برای وی دشوار است؛ در این‌صورت علائم مذکور احتمالا نشان‌دهنده ابتلای وی به اختلال ADHD هستند. اما چنان‌چه کودک شما قادر به کنترل انگیزه‌ها و احساسات خود است و در محیط مدرسه و منزل، رفتار و عملکرد مناسبی دارد؛ در این‌صورت احتمالا وی صرفا یک کودک پر انرژی بوده و تحت تاثیر علائم ADHD قرار ندارد.
اگرچه بیش فعالی، بی‌قراری و تحریک‌پذیری بالا و بی توجهی از شاخص‌ترین علائم برای تشخیص اختلال ADHD به‌شمار می‌روند؛ اما این علائم در تمامی کودکان یا بزرگسالان به یک میزان یا یک شکل مشابه مشاهده نمی‌شوند. یقینا علائم فوق با شیوه‌های متفاوتی در افراد ظاهر شده و کیفیت و شدت آن‌ها در مراحل مختلف زندگی دستخوش تغییر خواهند شد.
کلام پایانی
یک کودک مبتلا به ADHD دارای علائمی فراتر از انرژی فراوان و فعالیت شدید است. چنان‌چه در خصوص وضعیت سلامت فرزند خود نگران هستید؛ در این‌صورت بهتر است با یک پزشک متخصص اطفال مشورت نمایید.