آیا فواید رژیم غذایی پر فیبر را صرفا به حفظ سلامت دستگاه گوارش محدود می‌دانید؟ در صورت پاسخ مثبت به این پرسش بهتر است در تفکر خود بازنگری کنید. تحقیقات جدید در دانشگاه کلورادو بولدر نشان می‌دهند که گونه خاصی از فیبرها موسوم به پربیوتیک‌ها می‌توانند کیفیت خواب را بهبود بخشیده و با تاثیرگذاری بر باکتری‌های روده، مولکول‌های بیولوژیکی فعال و متابولیت‌ها، توانایی مقابله با استرس را افزایش دهند. نتایج این تحقیق نهایتا می‌تواند به کشف رویکردهای جدیدی برای درمان مشکلات خواب منجر شود؛ اختلالاتی که امروزه ۷۰ میلیون آمریکایی را درگیر خود کرده است.
به گفته رابرت تامپسون؛ محقق دوره پسادکتری و نویسنده ارشد این پژوهش، مهم‌ترین نکته حائز اهمیت این است که فواید این‌گونه از فیبرها صرفا در دفع بهتر مدفوع از بدن و تنظیم عملکرد دستگاه گوارش خلاصه نمی‌شوند. پربیوتیک‌ها یکی از منابع غذایی کلیدی برای باکتری‌های زنده درون روده به‌شمار می‌روند. همزیستی انسان و این باکتری‌ها در تنظیم عملکرد مغز و رفتار وی نقش بسزایی دارد.
اکثر افراد با پروبیوتیک‌ها آشنا هستند. باکتری‌های مفید موجود در غذاهای تخمیر شده نظیر ماست و خیارشور در این طیف قرار دارند. اخیرا رژیم‌های غذایی مبتنی بر پربیوتیک، توجه دانشمندان را به خود جلب کرده‌اند. این رژیم غذایی حاوی ترکیباتی است که انسان قادر به هضم آن‌ها نیست؛ اما به‌عنوان یک ماده غذایی توسط میلیاردها باکتری زنده درون روده مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه تمامی اشکال فیبرها جزو پربیوتیک‌ها محسوب نمی‌شوند؛ اما بسیاری از خوراکی‌های پر فیبر نظیر تره فرنگی، کنگرفرنگی، پیاز و برخی غلات سبوس‌دار سرشار از پربیوتیک‌ها هستند.
محققان در این پژوهش از ۲ گونه مختلف رژیم غذایی شامل انواع استاندارد و حاوی پربیوتیک برای موش‌های صحرایی نر استفاده کردند و سپس به ارزیابی برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی موش‌ها، پیش و پس از وارد شدن استرس پرداختند. همان‌طور که محققان در مطالعات پیشین خود نیز گزارش دادند؛ موش‌هایی با رژیم غذایی حاوی پربیوتیک زمان بیشتری را در خواب ترمیمی بدون حرکت چشم (NREM) سپری کردند. پس از وارد شدن استرس نیز آن‌ها زمان بیشتری را به خواب با حرکات سریع چشم (REM) اختصاص دادند. این گونه از خواب برای کاهش عوارض استرس بسیار حیاتی است.
با وارد شدن استرس به موش‌های دارای رژیم غذایی استاندارد، دمای طبیعی بدن آن‌ها دچار نوسان شد و تنوع باکتری‌های زنده و سالم درون روده آن‌ها نیز کاهش یافت؛ در حالی‌که چنین وضعیتی برای موش‌های دریافت‌کننده پربیوتیک‌ها به‌مراتب خفیف‌تر بود. نتایج این پژوهش به کشف نحوه تاثیر پربیوتیک‌ها بر توانایی انسان در مقابله با استرس کمک می‌کند.
به باور محققان، رژیم‌های غذایی حاوی پربیوتیک در کاهش استرس، بهبود کیفیت خواب و حفظ توازن میکروبیوم روده موثر هستند. پژوهشگران با استفاده از یک فناوری موسوم به طیف‌سنجی جرمی به تجزیه و تحلیل نمونه‌های مدفوع موش‌ها، سنجش متابولیت‌ها یا مولکول‌های زیستی فعال تولید شده توسط باکتری‌های تجزیه‌کننده غذا پرداختند. آن‌ها دریافتند که موش‌هایی با رژیم غذایی حاوی پربیوتیک دارای متابولوم یا مواد تشکیل‌دهنده متابولیت‌ها هستند. در بدن ده‌ها عدد از این موش‌ها، میزان ترکیباتی شامل اسیدهای چرب، قندها و استروئیدها به‌مراتب بالاتر بود. سیگنال‌های ارسالی میان روده و مغز در ایجاد چنین وضعیتی تاثیرگذار بوده است. پس از قرارگیری موش‌ها در شرایط پر استرس، متابولوم روده آن‌ها دستخوش تغییر شد. بنابراین میکروب‌های داخل روده با ارسال سیگنال‌هایی به مغز، فیزیولوژی استرس و خواب را تعدیل می‌کنند.
جستجو برای یافتن قرص خواب بهتر
اگرچه رژیم غذایی حاوی فیبر پروبیوتیک اساسا سالم است؛ اما تاثیر غذاهای حاوی پربیوتیک بر کیفیت خواب هنوز روشن نیست. عدس، کلم، شیر مادر، شیر، کره و سایر فرآورده‌های لبنی از جمله منابع غنی پربیوتیک به‌شمار می‌روند. دکتر تامپسون می‌گوید: “برای بهره‌مندی از خواص پربیوتیک‌ها احتمالا بایستی مقادیر زیادی از خوراکی‌های فوق را میل کنید.” مکمل‌های پربیوتیک از طریق فروشگاه‌های مواد غذایی قابل تهیه هستند؛ اما در خصوص تاثیرات مفید این مکمل‌ها هنوز نمی‌توان با قطعیت اظهارنظر کرد و واکنش افراد نسبت به پربیتویک‌ها با یکدیگر متفاوت خواهد بود. به عقیده دکتر تامپسون، پربیوتیک‌ها دارای تاثیرات عصبی جدی هستند و مردم بایستی در مصرف آن‌ها جانب احتیاط را رعایت نمایند.
محققان بر این باورند که نتایج آزمایشات انجام شده می‌توانند موجب کشف راهکارهای درمانی جدیدی برای افراد دچار اختلالات خواب شود؛ اشخاصی که مایل به مصرف مواد مخدر نیستند. بدین‌ترتیب با یافتن یک روش درمانی هدفمند می‌توان به مقابله موثر با استرس پرداخت و به حل اختلالات خواب کمک کرد؛ پدیده‌ای که حتی تفکر در خصوص آن نیز هیجان‌انگیز به‌نظر می‌رسد.