بلوغ دوران سختی برای والدین و فرزندان آن‌ها است. فرزندان همزمان با رشد جسمانی خود، بلوغ سریع روانی و اجتماعی را تجربه می‌کنند. در این دوره فرزندان به‌طور طبیعی از والدین خود فاصله گرفته و برای یافتن استقلال و هویت فردی مستقل با همسالان خود ارتباط برقرار می‌کنند. اگرچه تغییرات رفتاری و اجتماعی در این دوران عموما عادی تلقی می‌شوند؛ اما نتایج برخی تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که بلوغ در ابتلای انسان به افسردگی تاثیرگذار است.
نرخ افسردگی در دوران بلوغ
بر اساس برآورد آکادمی اطفال آمریکا ۲ درصد کودکان زیر ۱۰ سال دچار افسردگی می‌شوند؛ اما در سنین بین ۱۰ تا ۱۴ سالگی (میانگین سن آغاز دوران بلوغ) نرخ افسردگی به ۵ تا ۸ درصد افزایش خواهد یافت. اگرچه پیش از دوران بلوغ، نرخ افسردگی پسران به‌مراتب بیشتر از دختران است؛ اما در دوران بلوغ نرخ ابتلای دختران تقریبا ۲ برابر می‌شود.
علائم افسردگی
بلوغ دوران منحصربه‌فردی است که بروز رفتارهای جسمانی و رفتاری طی آن کاملا طبیعی است. بدین‌ترتیب والدین، معلمان و مراقبان نیز بایستی از علائم افسردگی مطلع باشند؛ چرا که تشخیص علائم افسردگی از تغییرات رفتاری عادی امری دشوار است. بی‌قراری، جدایی از والدین و معاشرت با همسالان از جمله رفتارهای شایع در دوران بلوغ به‌شمار می‌روند.
علائم زیر احتمالا نشان‌دهنده افسردگی دوران بلوغ هستند:
- افکار خودآزاری یا خودکشی
- اجتناب از رفتن به مدرسه
- افت تحصیلی
- رفتارهای ریسک‌پذیر
- ناراحتی‌های جسمانی مداوم و مبهم
- گریه غیر قابل توضیح
- احساس گناه بیش از اندازه
- احساس سوء تفاهم
- از دست دادن علاقه نسبت به فعالیت‌هایی که پیش‌تر لذتبخش بودند
- وابستگی شدید به والدین و نگرانی بیش از حد بابت مرگ آن‌ها
- مشکلات خواب
- تغییرات وزن
- خستگی غیرقابل توضیح
- توجه و تمرکز مشکل
دلایل تشدید افسردگی در دوران بلوغ
برای توضیح تشدید افسردگی در دوران بلوغ چندین نظریه اساسی مطرح شده است. با این‌حال پزشکان و محققان بر روی چند عامل مشخص اتفاق نظر دارند. در ادامه به بررسی این عوامل می‌پردازیم:
- هورمون‌ها
مطالعات انجام شده نشان می‌دهند که افزایش هورمون جنسی زنانه موسوم به استروژن با تشدید افسردگی ارتباطی پیوسته دارد. سطح استروژن بدن دختران حین دوران بلوغ به میزان چشمگیری افزایش پیدا می‌کند. این وضعیت به تشدید افسردگی در دختران دامن می‌زند. در مقابل تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است که طی دوران بلوغ افزایش یافته و هیچ ارتباطی با افسردگی ندارد. این پدیده نشان می‌دهد که طی دوران بلوغ، دخترها بیش از پسران در معرض ابتلا به افسردگی قرار دارند.
- مرحله رشد جسمی
مقاله منتشر شده در ژورنال بیماری‌های روانی گزارش می‌دهد که تاثیر رشد جسمی بر افسردگی طی دوران بلوغ در مقایسه با سایر فاکتورهای موثر به‌مراتب بیشتر است.
- زمان شروع بلوغ
زمان آغاز بلوغ احتمالا بر شدت افسردگی تاثیرگذار است. بلوغ زودرس یا دیرهنگام احتمال بروز علائم افسردگی را افزایش می‌دهد. این در حالیست که ریسک افسردگی در افرادی با سنین بلوغ عادی به‌مراتب کمتر است. مطالعه انجام شده در سال ۲۰۱۶ نشان داد که رشد زودرس پستان‌ها با افزایش ریسک ظهور علائم افسردگی همراه است.
- وقایع استرس‌زا در زندگی
در دوران بلوغ، فعالیت‌های تحصیلی و روابط اجتماعی به‌تدریج دشوارتر و پیچیده‌تر می‌شوند و چنین وضعیتی می‌تواند استرس‌زا باشد. برخی کودکان به دلیل تجربه وقایع استرس‌زا در زندگی مستعد ابتلا به افسردگی هستند.
درمان
تعیین علل دقیق تشدید افسردگی در دوران بلوغ مستلزم انجام مطالعات بیشتر است. افسردگی در دوران کودکی می‌تواند بر عملکرد و روابط وی در مدرسه تاثیر چشمگیری بگذارد. والدین بایستی تغییرات خلقی و رفتاری فرزندان خود را تحت نظر قرار دهند؛ چرا که بر اساس برخی شواهد روشن، شدت علائم افسردگی طی دوران بلوغ افزایش پیدا می‌کند.
والدین بایستی به اظهارات فرزند خود پیرامون احساساتش توجه نموده و هرگونه رفتار جدید یا غیرقابل توضیح وی را با پزشک متخصص در میان بگذارند. پزشک با توجه به علائم فرزند و شدت و مدت آن‌ها، پرسش‌هایی را مطرح نموده و گزینه‌های درمانی خاصی را تجویز می‌کند.
شناسایی و درمان زودرس افسردگی به ویژه در کودکان اقدامی ضروری است. متاسفانه تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که افسردگی در کودکان و نوجوانان پدیده‌ای متداول بوده و در بسیاری از مواقع تشخیص داده نمی‌شود. تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان مبتلا به افسردگی خفیف در صورت نظارت و کنترل صحیح غالبا با موفقیت درمان می‌شوند. جهت درمان علائم متوسط تا شدید افسردگی در دوران بلوغ از روش‌های درمانی مختلف نظیر تجویز دارو، روان درمانی یا متدهای ترکیبی استفاده می‌شود. ۲ روش روان درمانی معمول برای اختلال افسردگی اساسی در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)
این رویکرد بر شناسایی و تغییر الگوهای شناختی و رفتاری مرتبط با چرخه افسردگی متمرکز است.
- درمان بین فردی (IPT)
این روش درمان بر شناسایی مشکلات رابطه و حل آن‌ها تمرکز دارد. روابط ضعیف یا خاتمه روابط مهم (نظیر طلاق والدین) می‌تواند در بروز افسردگی موثر باشد. نظارت دقیق بر کودکان و نوجوانان حین مصرف داروهای ضد افسردگی اقدامی ضروری است؛ زیرا این داروها می‌توانند ریسک خودکشی را افزایش دهند.